Avrupa Birliği (AB), Ambalaj ve Ambalaj Atıkları Direktifi'nde yaptığı güncellemelerle döngüsel ekonomiye geçişi hızlandırıyor. Yeni kurallar, ambalaj atığını önleme ve yeniden kullanım oranlarını artırma hedefiyle tüm sektöre köklü bir dönüşüm zorunluluğu getiriyor. Direktif, AB pazarına sunulan tüm ambalajları kapsayarak depozito iade sistemleri gibi ekonomik teşviklerle atık oluşumunu en aza indirmeye yönlendiriyor. Belirlenen yeni geri dönüşüm hedefleri ise şöyle:

*Toplam ambalaj atığı geri dönüşüm oranı, 2025 sonuna kadar yüzde 65, 2030 sonuna kadar yüzde 70'e çıkarılacak.

*2030 itibarıyla plastik ambalajda yüzde 55, kağıt ve kartonda yüzde 85 gibi malzeme bazında zorunlu geri dönüşüm oranları uygulanacak.

Direktif, ambalajın piyasaya sürülmeden önce uyması gereken temel şartları da sıkılaştırıyor. Ambalajların ağırlık ve hacminin minimumda tutulması, zararlı maddelerin azaltılması ve yeniden kullanılabilir veya yüksek kaliteli geri kazanılabilir (döngüsel) olarak tasarlanması zorunlu tutuluyor. Özellikle, çevreye mikroplastik bırakan plastiklerin biyolojik olarak parçalanabilir sayılmayacağını vurgulayan karar, tasarım hassasiyetini artırıyor. Ayrıca, tüm ambalajlar için genişletilmiş üretici sorumluluğu programlarının kurulması şart koşuluyor. AB'deki bu düzenleyici değişim, Türkiye'den Avrupa pazarına ürün ihraç eden tüm markalar için bir 'ticaret bariyeri riski' oluşturuyor. Özellikle 2026'da yürürlüğe girecek yeni yönetmeliğe uyum sağlamak adına, Türk markalarının kullandıkları ambalajların tasarımını, malzeme seçimini ve geri dönüştürülebilirlik oranlarını hızla AB standartlarına yükseltmesi gerekiyor. Aksi takdirde, Gümrük Birliği avantajlarına rağmen ürünler ek maliyetler veya kabul sorunlarıyla karşılaşabilir. Gıda, ilaç ve e-ticaret gibi sektörlerde sürdürülebilir ambalaj sürecine yön veren en önemli stratejilerin başında ise yapay zeka geliyor. Çevre dostu, verimli ve akıllı ambalaj çözümlerine yönelik ihtiyaç, inovasyonu zorunlu kılıyor. Makine öğrenimi ve doğal dil işleme gibi yapay zeka teknolojileri, ambalaj tasarımını optimize etmek, malzeme israfını azaltmak ve tedarik zinciri şeffaflığını artırmak için kullanılıyor. Şirketler, geri dönüştürülebilirliği artırmak, yasal düzenlemelere uyumu takip etmek ve gerçek zamanlı durum izleme ve izlenebilirlik gibi akıllı özellikleri etkinleştirmek için yapay zekayı benimsiyor. Artan çevresel endişeler, sıkı düzenlemeler ve sürdürülebilir ürünlere yönelik artan tüketici talebi, bu yaklaşımın benimsenmesini hızlandırıyor. Gelin önce global ve yerel markaların sürdürülebilir ambalaj tasarımına geçiş sürecine dair neler yaptığına bakalım ardından da profesyonellerden bu sürecin nasıl daha iyi yönetilebileceğine dair tavsiyelerine göz atalım...

PLASTİK AMBALAJLARA TEKNOLOJİ TAKVİYESİ

Kuru kalıplanmış elyaf (dry molded fiber) teknolojisinin küresel lideri PulPac ile plastik enjeksiyon kalıplama uzmanı Future Materials Sweden, tek kullanımlık plastiklerin yerine geçecek elyaf bazlı ambalaj çözümlerini yeni pazar segmentlerine taşımak için stratejik iş birliğine gitti. Bu ortaklık, PulPac'ın az su ve enerji kullanan patentli çevreci üretim teknolojisini, Future Materials'ın pazar bilgisi ve girişimci ruhuyla birleştirerek, markaların hızla sürdürülebilir ambalajlara geçiş yapmasına ve bu alanda rekabet avantajı elde etmesine olanak tanıyacak.

DIGITAL-FIRST İNOVASYON MODELİ

Sürdürülebilir sıvı ambalajlama şirketi AeroFlexx ile ileri ürün geliştirme ve dijital mühendislik devi Kinetic Vision, yeni nesil sıvı ambalaj çözümlerini fikirden aksiyona taşımak için stratejik bir ortaklık kurdu. Bu iş birliğinin temel avantajı, Kinetic Vision'ın dijital-öncelikli inovasyon modelinde yatıyor. Fiziksel prototiplemeye geçmeden önce, tasarımlar yapay zeka destekli tahminci modelleme ve sanal ortamlar kullanılarak test ediliyor ve onaylanıyor. Bu 'dijital alışveriş deneyimi' simülasyonları, ambalajın gerçek dünyada nasıl performans göstereceğini üretimden önce garanti ediyor. AeroFlexx'in patentli ambalaj teknolojisi ile birleşen bu yöntem, fikirlerin ticarileşme hızını ve hassasiyetini yeniden tanımlıyor.

'AMPRIMA' PLATFORMUYLA SÜT ÜRÜNLERİNDE YENİ DÖNEM BAŞLIYOR

Amcor, süt ürünleri sektöründe tazeliği koruyan ve döngüsel ambalajlamaya geçişi destekleyen esnek ambalajlar geliştirmek üzere Avustralya ve Yeni Zelanda'daki markalarla ortaklık kuruyor. Şirketin en dikkat çekici yeniliği, sıcak dolum gerektiren krem peynir uygulamalarına yönelik AmPrima platformu. Geleneksel olarak bu tür ürünler için kullanılan ve geri dönüştürülemeyen PET veya naylon içeren çok malzemeli yapılar yerine, tek malzemeli, geri dönüştürülebilir bir çözüm sunuyor. Platform, yüksek sıcaklıklara dayanma, güçlü bariyer koruması sağlama ve raf ömrünü sürdürme gibi teknik zorlukları aşarak, markaların geri dönüştürülebilirliğe geçişini kolaylaştırıyor. Benzer şekilde, peynir ambalajlarında da kompleks bariyer ve sızdırmazlık performansını koruyarak, geri dönüştürülmesi zor katmanlı filmler yerine tek malzemeli PE yapıları kullanarak geri dönüştürülebilirlik sağlıyor.

ALÜMİNYUM BARİYER YERİNE KAĞIT BAZLI ÇÖZÜM

Tetra Pak, ambalajlarında sürdürülebilirliği artırma yolunda önemli bir adım atarak, geleneksel alüminyum folyo bariyeri yerine geçen kağıt bazlı yeni bir steril karton çözümü geliştirdi. Bu yeni bariyer katmanı, oksijen, ışık, nem ve bakterilere karşı koruma sağlarken, bitkisel bazlı polimerlerle birleştiğinde kartondaki toplam yenilenebilir malzeme içeriğini yüzde 90'a çıkarıyor. Bu yenilik, geleneksel steril karton ambalajlara kıyasla karbon ayak izini üçte bir oranında azaltıyor. İlk sonuçlar, kağıt bazlı bariyerin raf ömrü ve koruma açısından geleneksel alüminyum folyolu kartonlarla karşılaştırılabilir bir performans sunduğunu gösteriyor. Tetra Pak ayrıca, kapaklarda ve dış katmanlarda fosil yakıt bazlı plastikler yerine bitkisel bazlı malzemeler kullanarak ve sertifikalı geri dönüştürülmüş polimerleri ambalaj kapaklarında kullanarak sürdürülebilirlik çalışmalarını genişletiyor.

DÖNGÜSEL GELECEK İÇİN GÜÇ BİRLİĞİ

Coca-Cola Vakfı (TCCF) ve Küresel Çevre ve Teknoloji Vakfı (GETF), sürdürülebilir ambalaj tasarımı ve atık yönetimine odaklanan 'Döngüsel Bir Gelecek için Ortaklık' (PACT) programını Türkiye, Suudi Arabistan, Azerbaycan, Kazakistan ve Özbekistan'da başlattı. 1 milyon dolar başlangıç fonuyla desteklenen program, plastik atıkların toplanması ve geri kazanımını artırmak amacıyla sürdürülebilir ambalaj yönetimi alanındaki yenilikçi girişimlerle iş birliği yapmayı hedefliyor. Özellikle Türkiye'de, ambalaj atıklarının kaynağından temiz ve ayrı toplanmasını teşvik eden TO-KA dijital atık yönetim platformu ile ortaklık kurularak, toplanan PET atıklarının geri dönüşümle Coca-Cola'nın ambalaj döngüsüne yeniden kazandırılması amaçlanıyor. Bu inisiyatif, bölgede yeni nesil atık toplama şirketlerini destekleyerek ve mevcut atık altyapısını ileri teknolojilerle dönüştürerek daha temiz ve sürdürülebilir bir geleceğe katkı sağlamayı hedefliyor.

AB DESTEKLİ GRECO PROJESİ İLE SÜRDÜRÜLEBİLİR AMBALAJ ÇÖZÜMLERİNE ODAKLANIYOR

Pınar Süt, Avrupa Birliği destekli ve uluslararası alanda 22 ortakla yürütülen GRECO Projesi kapsamında, sürdürülebilir ambalaj çözümleri geliştirmek üzere çalışmalarını yoğunlaştırdı. 'Daha iyi bir yaşam için doğanın rehberliğinde' ilkesiyle hareket eden şirket, proje ile biyobazlı, geri dönüştürülebilir ve biyolojik olarak parçalanabilir ambalaj malzemeleri geliştirmeyi hedefliyor. GRECO Projesi'nin temel amacı; atıkları azaltmak, çevresel etkileri en aza indirmek ve gıda sektöründe sürdürülebilir, döngüsel ambalaj çözümleri üretmek olarak belirlendi. Pınar Süt, bu projeyle çevreye duyarlı yaklaşımlarını güçlendirerek geleceğe değer katmaya devam ediyor.

OTİZM FARKINDALIĞI İÇİN ÖZEL AMBALAJ

Eker, geçtiğimiz yıl Otizm Farkındalık Ayı olan nisan ayında, sürdürülebilir ambalaj tasarımına sosyal bir boyut kattı. Şirket, altı yıldır yürüttüğü ve 13 otizmli bireyi istihdam ettiği 'Otizmli Bireyler İş Gücünde' sosyal sorumluluk modeliyle yarattığı farkındalığı, ürün ambalajlarına taşıdı. Nisan ayı boyunca Kefir, Süzme Yoğurt, Kova Yoğurt ve Efsane Yoğurt gibi farklı ürünlerinin ambalajlarında özel tasarımlar kullanarak otizme dikkat çekmeyi ve toplumsal bilinci artırmayı hedefleyen Eker, bu özel kampanyayla otizmli çalışanlarının üretime katkılarını onurlandırırken, aynı zamanda istihdam modelinin diğer kurum ve kuruluşlara da ilham vermesi için çalışmalarına devam etti.

REFILL ŞİŞELERİN YÜKSELİŞİ

Çevre bilincinin artmasıyla birlikte, kozmetik sektöründe tek kullanımlık ambalaj atığını azaltmayı hedefleyen refill (yeniden doldurulabilir) şişeler öne çıkmaya devam ediyor. Bu trend, markaların döngüsel ekonomiye geçiş taahhüdünü yansıtıyor ve tüketicilere daha sürdürülebilir bir alışveriş deneyimi sunuyor. Mesela, lüks kozmetik markalarından L'Occitane en Provence ve Kiehl's, şampuan, duş jeli ve vücut losyonu gibi ürünlerinde büyük boyutlu yedek ambalajlar veya mağaza içi dolum istasyonları sunarak atıkları önemli ölçüde azaltıyor. Yine yerel markalar ve butik üreticiler de cam ve metal gibi dayanıklı malzemelerden yapılmış şık refill ambalajlarla bu akıma katılıyor. Refill sistemler, yalnızca plastik kullanımını en aza indirmekle kalmıyor, aynı zamanda uzun vadede maliyet avantajı da sağlayarak hem markalar hem tüketici hem de çevre için kazan-kazan durumu yaratıyor.

LOKAL ÇÖZÜMLER

Lokal markalarda da geri dönüştürülebilir ambalaj kullanımı dikkat çekici ölçüde artıyor. Mesela TAKK Türkiye'nin hayatı sadeleştirme ihtiyacından yola çıkarak geliştirdiği çözümlerden biri plastik diş macunu tüplerini ortadan kaldırmak. Diş hekimleri tarafından geliştirilen bu tabletler, vegan formülü ve sıfır plastik ambalajı ile geleneksel diş macununa akıllı ve sürdürülebilir bir alternatif sunuyor. İç giyim markası Paul Kenzie tamamen geri dönüştürülebilir eğlenceli ambalajlar sunuyor. Wings Coffee Garden ve Nevada gibi bazı kafeler kendi termosuyla gelen misafirlerine çeşitli indirimler sunarak ambalaj atığını azaltıyor.