Finansal piyasalarda, yılın ilk çeyreğinde yurt içinde 6 Şubat'ta yaşanan asrın felaketiyle birlikte dalgalı bir seyir izlenirken, yurt dışında önemli merkez bankalarının enflasyonla mücadele kapsamında attığı 'şahin' adımların etkisi ve bazı bankaların iflasıyla resesyon endişeleri zirveye çıktı.

2022 Şubat ayında başlayan Rusya-Ukrayna Savaşı'nın artırdığı jeopolitik risklere ilişkin endişeler 2023'te de finansal piyasaların odağında yer alırken, dünya çapında önde gelen merkez bankalarının faiz artırımlarına devam etmesiyle ABD ve Avrupa'da banka iflasları yılın ilk çeyreğine damga vurdu.

Özellikle ABD Merkez Bankasının (Fed) 'şahin' adımları, resesyon riskini gündeme getirdi. Bununla birlikte, ülkede açıklanan makroekonomik veriler durgunluk endişelerini desteklemeye yönelik sinyalleri artırmasına karşın iş gücü piyasasındaki güçlü duruş resesyon endişesi kaynaklı riskleri sınırladı.

Bu süreçte, para piyasalarında Fed'in politika faizini beklentilerin üzerinde bir seviyeye kadar yükselteceğine yönelik fiyatlamalar sonrası bazı bankalar, tahvil pozisyonlarında oluşan zararları realize etmek zorunda kaldı.

Yılın ilk çeyreğinde bankaların likiditeye sıkıştığına ilişkin artan endişeler, küresel pay piyasalarında bankacılık sektörü öncülüğünde sert satışlara neden oldu. Devamında ise ABD'de önce Silikon Vadisi Bankası (SVB) ve ardından Signature Bank'ın iflas etmesi pay piyasalarında satışları derinleştirdi. First Republic Bank'ın yanı sıra İsviçre'de Credit Suisse'in de likidite sorunu yaşaması, küresel bir bankacılık krizi korkusunu yatırımcıların odağına taşıdı.

ABD ve Avrupa'da bankacılık regülatörlerinden yapılan açıklamalar ve alınan önlemlerle krizin büyümeyeceğine yönelik beklentilerin artması, pay piyasalarında da kayıpların telafi edilmesine imkan sağladı.

Fed, 2022'nin sonunda politika faizini yüzde 4,25-4,50 ile son 15 yılın, Avrupa Merkez Bankası (ECB) da refinansman faizini yüzde 2,50 ile son 14 yılın en yüksek seviyesine çıkarmıştı.

Bu yılın ilk çeyreğinde ise Fed, düzenlediği iki toplantıda politika faizini 25'er baz puan artırarak yüzde 4,75-5 aralığına yükseltirken, ECB de aynı dönemde gerçekleştirdiği iki toplantıda politika faizini 50'şer baz puan artırarak, refinansman faizini yüzde 3,50'ye çıkardı.

ABD'de 2022 sonunda yüzde 6,5 olan yıllık enflasyon 2023'ün ilk çeyreğinde yüzde 5 seviyesinde gerçekleşti, çekirdek Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) de yüzde 5,7'den, yüzde 5,6'ya geriledi.

Enflasyon ve resesyon ikileminin en fazla hissedildiği bölge olarak önce çıkan Avrupa'da ülkeler, teknik olarak resesyondan kıl payı kurtulurken, uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Fitch Ratings, 2023'te Avrupa'nın önde gelen ekonomilerinde daralma beklediğini bildirdi.

TÜRKİYE'DE PİYASALAR DEPREMLERLE SARSILDI

Yurt içinde piyasalar ve makroekonomik veriler yıla iyi sayılabilecek bir başlangıç yapıldığına dair sinyaller verirken, 6 Şubat'ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremler finansal piyasaları ve şirketleri etkisi altına aldı.

Kamu kurum ve kuruluşlarının yanı sıra özel sektör de bu dönemde yoğun mesai harcarken, depremden etkilenen bölgelere özel çeşitli çalışmalar ön plana çıktı.

Borsa İstanbul AŞ, depremin yaşandığı gün açığa satış işlemlerini yasaklarken, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), deprem bölgesinde bulunan müşterilerin kredili işlemler, Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası (VİOP) ve kaldıraçlı işlemlerine esneklik getirildiğini açıkladı.

Borsa İstanbul, depremlerin ardından pazartesi günü söz konusu önlemlerle işlemlere başladı.

Depremin ilk gününde yüzde 1,35 değer kaybeden, ikinci gününde artan satış baskısıyla yüzde 8,62 gerileyen BIST 100 endeksi, çarşamba günü açılışın ardından oluşan sağlıksız fiyat hareketleri nedeniyle 5 işlem günü tatil edildi.

Borsa İstanbul 15 Şubat'ta işlemlere tekrar başlamadan önce SPK, Borsa İstanbul, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunun (BDDK) aldığı bir dizi ek tedbir açıklandı.

SPK, yüzde 35 olarak belirlenen başlangıç öz kaynak koruma oranının 10 Nisan'a kadar yüzde 20 olarak uygulanmasına karar verirken, tam mükellef sermaye şirketlerinin hisse geri alımlarında vergi tevkifat oranlarının sıfırlanması kararlaştırıldı.

BDDK, payları borsada işlem gören halka açık bankaların 6 Şubat 2023'ten 1 Ocak 2024'e kadar geri alım yoluyla edindikleri kendi hisse senetlerinin, çekirdek sermayeden indirim kalemi olarak dikkate alınmayacağını duyurdu.

Borsa İstanbul, açılış seansında pay piyasalarında ve VİOP emir iptali, fiyat kötüleştirme ve miktar azaltımına izin verilmeyeceğini açıkladı.

Alınan tedbirlerde, hisse geri alımında bürokratik süreçler kısaltıldı, Bireysel Emeklilik Sistemi'nde (BES) devlet katkısı fonlarının asgari hisse bulundurma yükümlülükleri artırıldı.

Depremler piyasalarda oynaklığın had safhaya çıkmasına sebep olurken, şirketlerin bu zorlu dönemde ellerini taşın altına koymaktan çekinmemesi dikkati çekti.

Tedbir kararlarının alınmasının ardından Halkbank ve VakıfBank hisse geri alımı için belirledikleri azami tutarları artırırken, İş Bankası, THY ve SASA Polyester başta olmak üzere birçok şirket de geri alım programı duyurdu. Böylece, 80'nin üzerinde şirket, toplam büyüklüğü 25 milyar lirayı aşan tutarda hisse geri alım programı açıklamış oldu.

15 Şubat Çarşamba günü tekrar işleme açılan Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi yüzde 9,88 değer kazandı, o haftayı da yüzde 11,57 artışla tamamlayarak depremden önceki seviyesinin üzerine çıktı.

Bu dönemde, deprem bölgesinde bulunan şirketler söz konusu durumdan görece daha fazla etkilenirken, hasar tespit çalışmaları sona erene kadar ilgili şirketlerin borsada işlem görmesine ara verildi.

Bu kapsamda Sasa Polyester, Bossa Ticaret ve Sanayi İşletmeleri, Bilici Yatırım, Sanko Pazarlama ve Rubenis Tekstil, fabrikalarında önemli bir hasar oluşmadığını ve üretimin devam ettiğini duyururken, şirketlerin işlem sıraları aynı gün açıldı.

6 Şubat'taki asrın felaketi, makroekonomik verilerdeki toparlanma beklentilerini ötelerken, devamında seçim sürecinin yaklaşmasının getirdiği belirsizlikler yurt içi pay piyasalarının toparlanma çabasını zayıflatan bir diğer unsur oldu.

BIST 100 endeksi, Kahramanmaraş merkezli depremler ve seçim öncesi artan belirsizliklerin de etkisiyle yılın ilk çeyreğinde, 4.479,69 ile 5.704,83 puan arasında dalgalı bir seyir izlerken, 2023'ün birinci çeyreğini yüzde 12,6 azalışla 4.812,93 puandan tamamladı.

Finansal piyasalarda, yılın ikinci çeyreğinde, merkez bankalarının faiz artırım döngüsünün sonuna geldiğine dair artan beklentilerle pozitif bir seyir hakim olurken, yurt içi piyasalar ise yaşanan depremlerin ve seçim belirsizliklerinin etkisiyle negatif başladığı dönemi seçimlerin sonuçlanmasıyla pozitif tamamladı.

Dünya genelinde devam eden enflasyon ve resesyon ikilemi ikinci çeyreğe de taşındı. Bu süreçte merkez bankalarının attığı "şahin" adımların etkisi de öne çıkmaya başladı.

ABD Merkez Bankası (Fed), Mart 2022'de başladığı faiz artırım döngüsüne bu yılın ikinci çeyreğinde ilk kez ara verdi. Faiz artışlarına son 9 toplantıda da aralıksız devam eden Fed, bu süreçte politika faizini toplamda 475 baz puan artırarak yüzde 0,25'ten yüzde 5'e çıkarmıştı.

İkinci çeyreğin ilk toplantısında da 25 baz puanlık faiz artışına giden Fed, haziran toplantısında ise verilerin ekonomik aktivitenin ılımlı bir hızda büyümeye işaret etmesinin de etkisiyle politika faizini yüzde 5,00-5,25 aralığında sabit bıraktı.

Karar sonrası açıklamalarda bulunan Fed Başkanı Jerome Powell, ABD ekonomisinin geçen yıl önemli ölçüde yavaşladığını ve son göstergelerin ekonomik aktivitenin ılımlı bir hızda büyümeye devam ettiğini gösterdiğini belirterek, enflasyonist baskıların yüksek seyretmeye devam ettiğini ve enflasyonu tekrar yüzde 2'ye indirme sürecinde katedilmesi gereken uzun bir yol olduğunu söyledi.

2023'ün ilk çeyreğinde yüzde 5 olan ABD enflasyonu, ikinci çeyreğin sonunda yüzde 3 olurken, çekirdek enflasyon da yüzde 5,6'dan yüzde 4,8'e yavaşladı.

Avrupa tarafında ise Avrupa Merkez Bankasının (ECB) faiz artışlarına hiç ara vermemesine karşın bu yılın ikinci çeyreğinde faiz artış hızını yavaşlatarak, 50 baz puandan 25 baz puana düşürmesi ultra şahin adımların sonuna gelindiğine yönelik beklentileri destekledi.

ECB, refinansman faiz oranını Temmuz 2022'den bu yılın ikinci çeyreğine kadar toplamda 350 baz puan artırarak yüzde 0'dan yüzde 3,50 seviyesine, ikinci çeyrekte gerçekleştirdiği iki toplantıda da 25'er baz puan faiz artışına giderek yüzde 4'e çıkardı.

En erken faiz artırımına başlayan merkez bankası olarak bilinen İngiltere Merkez Bankası (BoE), Aralık 2021'de başladığı faiz artırım döngüsüne aralıksız devam ederek bu yılın ikinci çeyreğindeki ilk toplantısında 25, ikincisinde ise 50 baz puan faiz artırarak toplam da 490 baz puanlık faiz artışıyla politika faizini yüzde 0,10'dan yüzde 5'e çıkardı.

Bu gelişmelerle yılın ikinci çeyreğini, Brent petrolün varil fiyatı yüzde 5,8 düşüşle 75,2 dolardan, altının ons fiyatı da yüzde 2,5 azalışla 1.920 dolardan tamamladı.

Bu dönemde, New York Borsası'nda teknoloji hisseleri öncülüğünde yükselişler göze çarparken, Nasdaq endeksi yaklaşık yüzde 13 ve S&P 500 endeksi yüzde 8'in üzerinde artış kaydetti. Dow Jones endeksi de yüzde 3,4 değer kazandı. Avrupa borsalarında ise karışık bir seyir öne çıktı.

Asya tarafında Çin ekonomisine ilişkin olumsuz sinyaller bu dönemde artarken, Japonya'da Nikkei 25 endeksi, diğer bölge borsalarından gözle görülür bir şekilde pozitif ayrıştı. Bu yılın ikinci çeyreğinde Nikkei 25 endeksi, yüzde 18'in üzerinde yükseldi.

SEÇİMLERİN ARDINDAN BIST 100 ENDEKSİNDE RALLİ YAŞANDI

Genel seçimlerin sonuçlanmasıyla yurt içinde piyasaların üzerindeki sis perdesi ortadan kalkarken, ekonomi yönetimindeki yeni atamalar ve gelecek döneme ilişkin alınan kararlar ikinci çeyreğe damga vurdu.

Seçim sonrası, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nin yeni kabinesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı görevini Mehmet Şimşek üstlendi. Dr. Hafize Gaye Erkan, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasına (TCMB) atanan ilk kadın başkan olarak tarihe geçti.

Daha önceki kabinelerde ekonomiden sorumlu başbakan yardımcılığı ve bakanlık görevleri üstlenen Cevdet Yılmaz da Cumhurbaşkanı Yardımcısı oldu.

Bu dönemde ekonomi yönetiminin "piyasa dostu" mesajları dikkati çekerken, Şimşek, "Hükümetimizin temel hedefi toplumsal refahı yükseltmektir. Önümüzdeki dönemde bu hedefe ulaşmada şeffaflık, tutarlılık, öngörülebilirlik ve uluslararası normlara uygunluk temel ilkelerimiz olacaktır. Türkiye'nin rasyonel bir zemine dönme dışında bir seçeceği kalmamıştır. Kurala dayalı, öngörülebilir bir Türkiye ekonomisi, özlenen refaha ulaşmamızda anahtar olacaktır." ifadelerini kullandı.

Söz konusu atamalar, piyasalar tarafından olumlu karşılanırken, seçim öncesinde 702 baz puana kadar yükselen Türkiye'nin 5 yıllık kredi risk primi (CDS), yeni ekonomi yönetiminin iş başı yapmasıyla 500 puanın altına geriledi.

İlk kez Erkan başkanlığında toplanan TCMB Para Politikası Kurulu (PPK), politika faizi olan bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını 650 baz puan artırarak yüzde 8,5'ten yüzde 15'e çıkardı. Böylece TCMB, Mart 2021'den bu yana ilk kez faiz artışına gitmiş oldu.

BIST 100 endeksi yılın üçüncü çeyreğinde yaklaşık yüzde 45 artış kaydetti

Yurt içinde yeni ekonomi yönetimi öncülüğünde atılan adımlar öne çıkarken, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Dr. Hafize Gaye Erkan'ın göreve başlamasıyla sıkı para politikası uygulamaları yılın üçüncü çeyreğine damga vurdu.

KÜRESEL PAY PİYASALARINDA TARİHİ ZİRVELER TEST EDİLDİ

Yılın son çeyreğinde, önemli merkez bankalarının 2024'te faiz indirimlerine başlayabileceği beklentilerinin artmasıyla küresel pay piyasalarında risk iştahı yükseldi. ABD borsalarında Dow Jones endeksi tüm zamanların en yüksek seviyesini test etti. Nasdaq ve S&P 500 endeksleri de yaklaşık son 2 yılın en yüksek seviyesinde seyrediyor.

Avrupa tarafında, Almanya'da DAX endeksi ve Fransa'da CAC 40 endeksi tarihin en yüksek seviyesini gördü. İngiltere'de FTSE 100 endeksinin performansı, ülke ekonomisine dair artan endişelerin de etkisiyle diğer pay piyasalarına göre geride kaldı.

Asya'da, Japonya'da Nikkei 225 endeksi tüm zamanların en yüksek seviyesinde seyrederken, Çin'de Şanghay bileşik endeksi ülke ekonomisinde deflasyon endişelerinin artmasıyla yaklaşık son 1,5 yılın en düşük seviyesine indi.

2022'de kripto para borsası FTX'in iflasıyla sarsılan kripto para piyasasında ise bu yıl toparlanma dikkati çekti. Geçen yılı 16 bin 542 dolardan tamamlayan Bitcoin, 2023'ün son günlerinde yılın başına göre yüzde 170'in üzerinde değer kazanarak 44 bin 700 dolara çıktı ve böylece Nisan 2022'den sonraki en yüksek seviyesini test etti. Bitcoin, daha sonra ise 43 bin doların üzerinde dengelendi.

Dolar endeksi, 107,3 ile yaklaşık son bir yılın en yüksek seviyesini test etmesinin ardından bu çeyrekte yaklaşık yüzde 4,2 azalışla 101,7 seviyesine kadar geriledi.

Uluslararası finans kuruluşlarının Türkiye ekonomisine ilişkin olumlu mesajları sıklaştı

Yurt içinde ise yılın son çeyreğinde Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasının (TCMB) faiz kararları ve uygulanan parasal sıkılaştırma politikalarıyla birlikte ülke ekonomisine ilişkin uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarından art arda gelen olumlu sinyaller dikkati çekti.

TCMB, yeni ekonomi yönetiminin göreve başlamasının ardından politika faizini toplamda 3 bin 400 baz puan artırarak yüzde 8,50'den yüzde 42,50'ye yükseltti, kur korumalı mevduattan TL mevduatlara geçiş için bazı önemli adımlar attı.

Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Standard&Poor's (S&P) tarafından düzenlenen "Gelişmekte Olan Piyasalara Bakış: Türkiye 2024 Görünümü" başlıklı toplantıda, Avrupa, Orta Doğu, Afrika (EMEA) Ülke Reytingleri Direktörü Frank Gill, "Türkiye ekonomisinin aslında yeniden dengelendiğine dair artan kanıtları yansıtacak şekilde Türkiye'nin B kredi notunu korurken, kredi notunu olumlu yükselttik." dedi.