Bilgi paylaşımı, internet çağı ile yeni bir boyut kazandı ve hayatın her alanına etki etmeye başladı. Dijital dönüşümü mümkün kılan teknolojiler; İnovasyon, girişimcilik ve yatırım alanlarında önemli yeniliklerin ortaya çıkmasına temel teşkil etti. Dijital devrim, bahsi geçen alanların yeniden şekillendirilmesinde önemli rol oynayarak girişim ekosisteminin en önemli unsurları arasında yer alan girişim sermayesi yatırımlarının geniş kitleler ile paylaşılabilmesine olanak sağladı. Bu bağlamda ele alınabilecek en yenilikçi örneklerin başında kitle fonlaması geliyor. Girişimlerin finansmana erişimini kolaylaştıran ve demokratikleştiren kitle fonlamasını bütüncül bir bakış açısı ile inceleyelim.

KİTLE FONLAMASI NEDIR?

Kitle fonlaması, girişimcilerin yenilikçi projelerini hayata geçirebilmeleri için ihtiyaç duydukları yatırımı, bir dijital platform aracılığıyla geniş kitlelerden küçük ölçekli tutarlarda temin edebilmesine olanak sağlayan yeni nesil bir girişim finansmanı yöntemi... Kitle fonlaması, ilk olarak sanat projelerine finansman sağlanabilmesi amacıyla ortaya çıkmış olsa da girişimciliğin dinamik ve hızlı uyum sağlayabilen yapısı sayesinde zaman içerisinde proje aşamasındaki girişimlerin öncelikli finansman kaynakları arasındaki yerini aldı. Kitle fonlaması faaliyetleri, kitle fonlama platformları aracılığıyla gerçekleştiriliyor. Kitle fonlama platformlarında girişimciler, yenilikçi girişim projeleri ve iş fikirlerini tanıtarak geniş bir yatırımcı kitlesine yatırım çağrısında bulunurlar. Girişimlerin şirket değerleri belirlenir, yatırım sözleşmeleri sunulur ve yatırımcılar yatırımlarını gerçekleştirir.

KİTLE FONLAMASI ÇEŞİTLI FIRSATLAR SUNUYOR

ÖNE ÇIKAN MODELLER

Kitle fonlaması modelleri, temelde finansal getiri sağlayan ve sağlamayan olmak üzere iki farklı yaklaşım ile ortaya çıktı. Bu iki yaklaşımdan hareketle yaygın kullanım göz önünde alındığında dört farklı ana modelin varlığından bahsetmemiz mümkün:

* Paya Dayalı Kitle Fonlaması: Girişimler kitle fonlama platformları aracılığıyla yatırımcılara yapmış oldukları açık çağrı ile pay ya da pay benzeri menkul kıymet satışı gerçekleştirerek çok sayıda bireysel ve nitelikli yatırımcıdan yatırım almayı hedeflerler. Yatırımcılar girişimden pay veya gelecekte pay alma hakkı veren bir menkul kıymet alarak gelecekte girişimden kâr payı veya sermaye kazancı şeklinde finansal getiri elde etmek üzere yatırım yaparlar.

* Borçlanmaya Dayalı Kitle Fonlaması: Bu modelde yatırımcılar kitle fonlama platformları aracılığıyla projelerini beğendikleri girişimcilere geleneksel finansal aracılara ihtiyaç duymaksızın borç verebilirler. Girişimcilerin elde ettiği fonlar borç niteliğinde olup yatırımcılar vade sonunda ek gelir elde edebilir ya da yalnızca ana paralarını geri almayı tercih ederler.

* Ödüle Dayalı Kitle Fonlaması: Katılımcılar bu modelde, projeye ya da girişime sağladıkları maddi destek karşılığında maddi veya sembolik bir ödül elde etmeyi amaçlarlar. Bu ödül genelde katılımcıların sağladığı destek miktarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu modelde iş fikirlerinin hayata geçirilmesinin yanı sıra girişimler potansiyel müşterilere ulaşarak ön satış gerçekleştirebilme şansını da yakalarlar.

* Bağışa Dayalı Kitle Fonlaması: Bu modelde projelere destek olan katılımcıların maddi ve somut bir beklentisi bulunmamaktadır. Katılımcıların temel motivasyonu hayırseverliktir.

Kitle fonlaması modelleri bahsimize konu olan modeller ile sınırlı değil. Öncelikli ihtiyaçlar doğrultusunda tasarlanan ve bazen de mevcut olan modellerin birtakım özelliklerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan melez modeller de mevcut. Bu sayede proje ve iş fikrinden elde edilmesi hedeflenen çıktılara daha verimli ve etkin bir şekilde ulaşılması hedefleniyor.

DÜNYA ÇAPINDA 12.27 MİLYAR DOLARLIK BİR HACME ULAŞTI

Kitle fonlaması pazarı, 2021 yılında dünya çapında 12.27 milyar dolarlık bir hacme ulaştı. Bu hacmin 2027 yılına kadar yıllık %11 civarında bir büyüme katederek iki katına çıkacağı öngörülüyor. Ülkemizde ise gerçekleştirilen mevzuat düzenlemelerinin ardından 7 ay gibi kısa bir sürede 2021 yılında toplam yatırım hacmi yaklaşık 24 milyon TL düzeyine erişti. Kitle fonlama platformları aracılığıyla yatırım yapan toplam yatırımcı sayısı ise 13 bin kişi seviyesine çıkarken 20 yatırım işlemi için ortalama 100 bin dolar yatırım yapıldı. AR/ VR , eğitim, oyun, yapay zeka ve yiyecek & içecek gibi alanlar platform aracılığıyla en çok yatırım yapılan alanların başında geliyor.

GİRİŞİMLER İÇİN DÜŞÜK MALİYETLİ FİNANSMAN ERİŞİMİNİ KOLAYLAŞTIRIYOR

KİTLE FONLAMASININ SUNDUĞU FIRSATLAR

Kitle fonlaması, girişim ekosisteminde görece yeni bir finansman yöntemi olmasına rağmen dünya çapında oldukça ilgiyle karşılandı ve hızlı bir büyüme gösterdi. Kitle fonlamasının girişim ekosisteminin her türden paydaşı için çeşitli fırsatlar sunması bu ilginin başlıca sebebi olarak değerlendirilebilir. Kitle fonlamasının sunduğu en önemli faydalar arasında girişimler için düşük maliyetli finansman erişimini kolaylaştırması ve demokratikleştirmesi gelirken; yatırımcılar için zaman ve coğrafi kısıtlar ile karşılaşmadan yatırımlarını çeşitlendirebiliyor olmaları geliyor. Girişimlere pazar araştırmasına imkan sunması, girişimcilerin ve yatırımcıların kolektif bir şekilde ürün geliştirmesine olanak sunması, girişimlerin geleneksel finansmana erişiminde köprü görevi görmesi ve dolaylı bir şekilde reel ekonomiye sunduğu katkılar, göz ardı edilmemesi gereken birbirinden değerli avantajlar olarak karşımıza çıkıyor.

GİRİŞIM EKOSİSTEMİNE KATKISI

Kitle fonlaması modeli, günümüzde girişim ekosistemlerinin işlevsel bir şekilde işleyebilmesi için önem teşkil eden girişimlerin finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi hususunda tamamlayıcı bir öge olarak dikkatleri çekiyor. Kitle fonlamasının en temelde girişimcilik finansmanını ve dijitalleşmenin getirdiği imkanları girişimcilik ekosistemine bir arada sunduğunu belirtmek isterim. Bu değer önerisini göz önünde bulundurduğumda, kitle fonlamasının ilerleyen dönemlerde önemli sayıda girişimciyi ve yatırımcıyı bir araya getirerek yeni başarı hikayelerinin oluşturulmasına ve girişim ekosistemimizin yakalamış olduğu pozitif yöndeki ivmeye eşsiz katkılar sunacağına inanıyorum.