Evet, tarımda da yapay zeka hızla geliyor. Aksi düşünülemezdi. 13.5 milyar yıl önce, kaçıncısı olduğunu bilmediğimiz, 'Big Bang' gerçekleşti. 4.5 milyar yıl önce gezegenimiz, 3.8 milyar yıl önce ise tek hücreliler oluşmaya başladı. 2.5 milyon yıl önce, 'Homo'lar, yani 'insansı'lar, 20 bin yıl önce de, 'Homo Sapiens' yani bizler oluşmaya başladık. 70 bin yıl öncesinden, bugünkü bilişsel yeteneklerimizi geliştirmeye başladık. Sadece 12 bin yıl önce avcılık/toplayıcılığı bırakıp mağaralarımızdan çıkıp barakalarımıza yani yerleşik düzene geçtik. Ardından 'tarım' başladı. Sanki dün gece, şaka gibi... 12 bin yıl öncesi ile M.S. 700 arasını '1. Tarım Devrimi' olarak adlandırdık. Hayvanları ve bitkileri evcilleştiriyorduk. M.S. 700-1800 arasına '2. Tarım Devrimi' dedik, tarımı ticarileştirdik, İpek Yolu'nu, Baharat Yolu'nu kurduk. 1800'lü yıllarla beraber, tarım araçları ve tarım kimyasallarını devreye sokarak, '3. Tarım Devrimi'ni başlattık. İnsanoğlu, doğaya müdahale ederek, onu bozmaya başladı. Hatalarımızın bedellerini, çok ağır ödemeye başladık.

UYANIŞ, 2000'Lİ YILLARDA BAŞLADI

Galiba uyanıyoruz ki, 2000'li yılların başında 'precision farming-hassas tarım' ve 'smart agriculture- akıllı tarım' gibi tarımda dijitalleşmeyi başlatan uygulamalarla tanıştık. Endüstri 4.0 dediğimiz, sanayinin dijitalleşmesi devriminin getirdiği erken başarı, diğer sektörler tarafından hızla kopyalandı. Lojistik 4.0, Sağlık 4.0, Eğitim 4.0 gibi... Tarım, bunun dışında kalamazdı. Tarım 4.0 dediğimiz, 4. Tarım Devrimi'ni

başlattık. Endüstride hızla kullanılmaya başlanan siber-fiziksel sistemler, nesnelerin interneti, büyük veri ve analizi, bulut teknolojileri, otonom robotlar-kobotlar, artırılmış gerçeklik gibi teknolojilerin, aynen tarımda da kullanılabileceğini keşfettik ve kullanmaya başladık. 2004'te başlayan bir serüven ile 2015'de Aydın Koçarlı'da kurulan ilk dijital çiftliğimiz gibi...

DİJİTALLEŞME RÜZGARI

Dijitalleşme sayesinde, 3. Tarım Devrimi ile başlattığımız hataların kötü sonuçlarını silmek ve tekrarlamamak mümkün olacak gibi görünüyor. Hele yapay zekanın bu kervana eklenmesi ile umudumuz daha da artıyor. 30 Kasım 2022'de, ChatGPT dünya kullanımına açıldıktan birkaç saat sonra kullanma şansım olmuştu. Konu yeni değildi ama kullanım 'ilk'ti. Güya, bir elektronik yüksek mühendisi olarak konuların içindeydik ama afallamıştım. Hemen, başta oğlum olmak üzere, arkadaşlarımı havalı bir şekilde bilgilendirdim. Geçen sadece 1.5 sene de, ücretli/ücretsiz, onlarca benzer uygulama hayatımıza girdi. Hayat daha da zorlaşmıştı.

YAPAY ZEKA ATILIMLARI

Dijital tarım teknolojilerini takip etmeye çalışırken beklenmedik bir şekilde, şimdi de yapay zeka hayatımıza girmişti. 'RPA-Robotic Process Automation' ve 'ChatBot'lara artık alışmıştık, kullanıyorduk ama GPT-Generative Pre-Trained Transformer'lar, 'LLM-Large Language Model'ler, 'GenAI-Generative Artificial Intelligence'ler de neydi? Anlamak için alt katmanlar olan, önce derin öğrenme, sonra yapay sinir ağları, sonra da makine öğrenmesini öğrenerek ancak yapay zekayı anlayabileceğimiz söylendi. Ben doğduğumda, ülkemizde TV yayını yoktu. Ülkenin ilk kaçak FM Radyo yayınını lisede ben yapmıştım. Teknolojinin hep içinde kalmayı becermiştik ama galiba artık bu ekponansiyel teknolojik gelişmeleri takip edemeyecektik. Pes edip, kenara çekilme zamanı gelmiş miydi? Tabii ki hayır. Tam tersi, yeni bir bahar başlıyordu, kuşlar daha cıvıl ötmeye başlamıştı. Tarımda yapay zeka çağı başlıyordu. Ne mutlu ki, bu aşamayı da beraber yaşayacaktık.

VERİMLİLİK VE ETKİNLİK HEDEFLENİYOR

Tanımla başlayalım. Yapay zeka nedir? Yapay zeka; bilgisayar sistemlerinin, insan benzeri zeka görevlerini (veri analizi, problem çözme, öğrenme ve karar verme gibi) gerçekleştirmesi için tasarlanan yazılımlarına verilen genel addır. Sadece santranç oynamak için gelişitirilmiş 'tekil' yapay zeka modelleri olduğu gibi yeni resim, müzik, şiir, senaryo geliştirebilen yaratıcı yapay zeka modelleri de gelişiyor. Tarımda yapay zeka; toprak üstü, toprak altı, su üstü, su altı, hayvansal ve bitkisel her türlü bilimsel ve sanatsal faaliyette kullanılan yapay zeka teknolojilerini ifade ediyor. Bu teknolojiler; tarım verimliliğini artırmak, kaynakları daha etkin kullanmak, mahsul hastalıklarını ve zararlıları kontrol etmek, hasat verimliliğini artırmak, otomatik tarım operasyonları gerçekleştirmek ve daha pek çok alanda çiftçilere yardımcı olmak için tasarlanıyor ve tasarlanacak.