Kalkınmada Ar-Ge ve inovasyonun önemi her geçen gün hız kazanıyor. Bu durumun farkında olan ülkeler, Ar-Ge ve inovasyona daha fazla ağırlık veriyor. Rekabet edebilirliğin, verimliliği artırarak kalkınmanın ve sürdürülebilir ekonomik refahın devamlılığının sağlanabilmesi, yenilikçi ve katma değeri yüksek ürünler üretilmesi ve buna bağlı olarak da bağımlılığın azaltılması artık ülkelerin Ar-Ge'ye yaptıkları yatırımlar ile ölçülebiliyor. Ar-Ge harcamalarının artması ihracatı tetikliyor, ihracatın artması da dış ticaret açığını azaltıyor ve ekonominin büyümesine katkı sağlıyor. Bu kapsamda yeni dönemde rekabet sadece fiyat odaklı olmuyor.

AR-GE HARCAMASI 81.9 MİLYAR TL'YE YÜKSELDİ

Son dönemde özellikle dijital ve yeşil dönüşümün eş zamanlı olarak tüm sistemleri etkilediği ve 'ikiz dönüşüm' olarak adlandırılan bir dönemin içine girdik. Bu dönüşümde inovatif davranan, ihtiyaçlara ve alışkanlıklara en hızlı şekilde cevap verebilen, insan kaynağına ve sürdürülebilirliğe daha çok yatırım yapan ülkeler rekabette bir adım öne çıkacak. Her alanda inovatif çalışmalarıyla dünyadaki dönüşüm rüzgarına tam zamanında adapte olmaya odaklanan Türkiye, özellikle Milli Teknoloji Hamlesi adı altında strateji haline getirilen 'ulusal teknolojik kalkınma girişimi' sonrası, Ar-Ge ve inovasyon gelişimine önemli ölçüde hız kattı. TÜİK verilerine göre gayrisafi yurtiçi Ar-Ge harcaması 2021 yılında bir önceki yıla göre 26.9 milyar TL artarak 81.9 milyar TL'ye yükseldi.

EN FAZLA HARCAMA YÜKSEK TEKNOLOJİ FAALİYETLERİNDE

Mali ve mali olmayan şirketler tarafından 2021 yılında gerçekleştirilen 57 milyar 884 milyon TL Ar-Ge harcamasının yüzde 52,9'u Ar-Ge merkezlerinde gerçekleştirildi. Ar-Ge merkezlerinde yapılan Ar-Ge harcamasının yüzde 85,2'si, 250 ve üzeri çalışan sayısına sahip olan girişimler tarafından yapıldı. İmalat sanayinde Ar-Ge faaliyeti yürüten girişimler teknoloji düzeylerine göre sınıflandırıldığında ise 2021 yılında imalat sanayinde gerçekleştirilen 32 milyar 773 milyon TL Ar-Ge harcamasının yüzde 47,5'inin yüksek teknoloji faaliyetinde yer alan girişimler tarafından gerçekleştirildiği görüldü. Bu oran 2015 yılında yüzde 35,3'tü. İmalat sanayindeki toplam Ar-Ge harcamasının yüzde 39,6'sı orta yüksek teknoloji faaliyetindeki girişimler, yüzde 8,3'ü orta düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler ve yüzde 4,6'sı düşük teknoloji faaliyetindeki girişimler tarafından yapıldı.

AR-GE PERSONELİ SAYISI 5 KAT ARTTI

Yapılan tüm çalışmalar ve verilen destekler sayesinde son 20 yılda Türkiye'de Ar-Ge harcamalarının GSYİH içindeki payı binde 5'ten yüzde 1,13'e çıktı. Bunun yanında, özel sektörün toplam Ar-Ge harcamalarındaki payı ise yüzde 29'dan yüzde 71'e yükseldi. 2002'de 40 bin olan tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayısı da 5 kat artarak 222 bine ulaştı. Sadece son 1 yılda 23 bin yeni araştırmacı Ar-Ge ve inovasyon ekosistemine dahil oldu.

VARANK: "YAKLAŞIK 9 BİN GİRİŞİMİN 44 BİN 375 PROJESİNİ DESTEKLEDİK"

Diğer taraftan Türk teknoloji şirketlerinin 2021'de aldıkları yatırım bir önceki yıla kıyasla 9 kat artarak 1.5 milyar dolara ulaştı. Türkiye'nin şu an itibariyle 6 unicorn'u bulunuyor. Teknoloji tabanlı girişimcilere destek olacak Turcorn100 programıyla bu rakamları yukarıya taşımaya odaklanan Türkiye, küresel Ar-Ge ve inovasyon liginde yükselişini sürdürmeyi, uluslararası iş birliklerini güçlendirmeyi hedefliyor. Geçtiğimiz günlerde TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, bakanlığının 2023 yılı bütçesinin sunumununu yapan Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, Birleşmiş Milletler Kalkınma Örgütü ile 'Dijital Yol' projesini başlattıklarına işaret ederek, şu bilgileri vermişti: "AB'nin 7.5 milyar Euro bütçeli Dijital Avrupa Programı'na 2023 yılı itibariyle dahil oluyoruz. 2002'den bu yana teknopark sayısını, verdiğimiz 2.2 milyar liralık hibe desteğiyle 2'den 96'ya çıkardık. Buralardaki 9 bine varan girişimin 44 bin 375 projesini destekledik. Bugün 59 ilimize yayılmış teknoparklarda, 87 bin 772 araştırmacı görev yapıyor." Varank; 2022 yılı içinde bilim, sanayi, teknoloji alanlarında 30 ülke ile 42 uluslararası anlaşma ve mutabakat zaptı imzaladıklarını, bu iş birliklerinin de katkısıyla, bilim ve araştırma kapasitesinin geliştiğini vurguladı.

UFUK AVRUPA'DA SON 1.5 YILDA 24 PROJEYE TÜRK İMZASI

Ayrıca Türkiye'den 213 proje, dünyanın en büyük bütçeli sivil Ar-Ge programı olan Ufuk Avrupa'dan son 18 ayda 108 milyon Euro'luk kaynak kazandı. Ufuk 2020 programında 7 yıllık dönemde Türk kuruluşları 29 projeye liderlik etmişken, Ufuk Avrupa'da bu sayı 1.5 yılda 24 oldu. AB eş-finansmanıyla bakanlığın desteklediği Rekabetçi Sektörler Programı kapsamında, 2022 yılında imalat sanayinin yeşil ve dijital dönüşümüne hizmet eden yaklaşık 60 milyon Euro bütçeli 10 proje daha hayata geçirildi. Öte yandan 2022 yılında 205 farklı üniversiteden 12 bin araştırmacının bilimsel makaleleri desteklendi. 177 üniversitenin 4 bin 500'ün üzerinde Ar-Ge projesine yaklaşık 900 milyon TL destek sağlandı. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) ile 2 bine yakın bilim insanına toplamda 44 milyon TL'lik destek verildi. Türkiye kaynaklı bilimsel yayın sayısı 2006 yılında 15 bin 338'ken, 2021 yılında 49 bine ulaştı. Son 2 yılda Türkiye kaynaklı bilimsel yayınların etki değeri ise 1,30'dan 1,74'e çıktı.

İNOVASYON LİGİNDE 37'NCİ SIRADAYIZ

İnovasyon ayağında ise Birleşmiş Milletler'in (BM) İsviçre merkezli kuruluşu Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı (WIPO) tarafından hazırlanan ve 132 ülkenin yarıştığı Küresel İnovasyon Endeksi 2022 Raporu'nda Türkiye, 2022'de 4 basamak yükselerek 37'nci sıraya çıktı. Türkiye, endekste son iki yılda 14 basamak yükselerek, ilk defa ilk 40 içerisine girmeyi başardı. Türkiye ayrıca, üst-orta gelir grubu 36 ülke arasında 4'üncü sıradaki yerini korudu. Açıklanan rapora göre, Türkiye sınai mülkiyetle ilgili 4 göstergede ilerleme kaydederken, 4 göstergede yerini korumayı başardı. Tasarım Başvuruları göstergesinde 5'inci sıradan 1'inci sıraya yükseldi. Faydalı Model Başvuruları göstergesinde 20'nci sıradan 17'nci sıraya çıktı. Fikri Mülkiyet Harcamalarının Toplam Ticarete Oranı göstergesinde 56'ncı sıradan 44'üncü sıraya yükseldi. Fikri Mülkiyet Gelirlerinin Toplam Ticarete Oranı göstergesinde ise 76'ncı sıradan 66'ncı sıraya yükseldi.

TÜRKİYE'NİN AR-GE VE İNOVASYONDA ÖNE ÇIKAN HEDEFLERİ

* Çip üretiminde Avrupa'nın ilk 5 ülkesi arasına girmek.

* Yenilenebilir enerji üretiminde küresel markalar çıkararak, Avrupa lideri olmak.

* Aşı, ilaç ve tıbbi cihaz geliştirmede bölgesel bir üretim üssü haline gelmek.

* Yeni nesil nükleer reaktör geliştirmek, hidrojen üretiminde Avrupa'nın ilk 3 ülkesi arasına girmek.

* Mobilite ve otonom araç teknolojilerinde yatırımları hızlandırıp dünyada söz sahibi olmak.

* Milli uzay programı ile 'yeni uzay' ekosisteminde öncü ülkelerden biri olmak.

* Planlı, yeşil ve sürdürülebilir sanayi alanları oluşturarak toplam sanayi alanı büyüklüğünü 10 yılda 2 katına çıkarmak.

* 2030 yılına kadar 100 bin teknoloji girişiminin kurulmasını teşvik etmek.

* Girişim sermayesi yatırımlarını 5 yıl içinde, 10 milyar dolara yükselterek, Turcorn sayısını 100'e çıkarmak.

* Hamle Programı kapsamında desteklenen projeler tamamlandıkça, 5 yıl içinde 250 milyar liranın üzerinde katma değer ve 8 bini aşkın yeni istihdam oluşturmak.