Küresel ticaretin büyük çoğunluğunu denizyolu aracılığı ile gerçekleştirilen Türkiye için limanlar, stratejik bir önem taşıyor. Şu anda 84 limana sahip olan Türkiye, pandemi döneminde aldığı hızlı karar ve atılan doğru adımlarla yaşanan tüm olumsuzlukları fırsata dönüştürmeyi başardı. Bu dönemde mal tedariğinde yaşanan sorunlar, Avrupa ülkelerinin rotasını Türkiye'ye çevirmesine neden oldu. Zira 2003'te 57 milyar dolar olan toplam dış ticaret içinde, deniz yolunun parasal payı 2020'de yaklaşık 3,8 kat artırarak, 215.8 milyar dolara yükseldi. Denizcilikte 'Beyaz Liste'de yer alan Türkiye; 2020'de dokuz basamak çıkarak, 16'ncı sırada yer aldı. Çalışmaların hızlandığı alanda, Platin Dergisi'ne özel açıklamalarda bulunan Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, "Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak, doğu-batı ve kuzey-güney hatlarındaki tüm ulaşım modlarının kavşağında yer alan ülkemizi, ulaşım ve iletişimde önemli bir 'hub' yapmak istiyoruz" diyor. Temel hedeflerinin ise üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye'nin 'denizci ülke' kimliğini öne çıkarmak olduğunu işaret eden Bakan Karaismailoğlu, "Denizlerimizi 'Mavi Vatan' olarak görüyor, vatanımızın geliştirilip, savunulmasını en öncelikli hedeflerimiz arasında görüyoruz" vurgusunda bulunuyor.

* Öncelikle pandemide limanlarda ne gibi sıkıntılar yaşandı, sektör bu dönemi fırsata çevirebildi mi?

İnsanlığın en son 100 yıl önce yaşadığı pandemi, sosyal hayatı etkilediği kadar birçok sektöre de olumsuz tesir etti. Bu süreçte ülkeler sınırlarını kapattı, insanlar izole oldu, ulaşım trafiği önemli oranda daraldı. İnsanların evde olmasından kaynaklı tüketim alışkanlıklarında değişiklikler olurken; bireysel tüketimin de arttığını gözlemledik. Bu duruma bağlı olarak şirketlerin stok alımına ağırlık verdiğini tespit ettik. Böylece konteyner tedarikindeki kısıtlar nedeniyle, navlun ücretleri ciddi oranda daraldı. Arz zincirindeki sorunlar navlunları ve ürün fiyatlarını artırdı.

> Başarılı kriz yönetimi:

Pandemi nedeniyle ortaya çıkan iş gücü kısıtlamaları, operasyonlarda duraklama ve yavaşlama nedeniyle konteynerler, gemi, liman ve depolarda bekletildiler. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı olarak, pandeminin ulaşım ve lojistikteki etkilerini, tecrübelerimiz ışığında hızlıca analiz ettik. Zamanında aldığımız tedbirlerle başarılı bir kriz yönetimi sergileyerek, krizi fırsata çevirdik diyebiliriz. Limanlarımızda elleçlenen miktarlar da bu düşüncemizi kanıtlıyor.

> Yeni fırsatları beraberinde getirdi:

2021 Ocak-Eylül döneminde limanlarımızda elleçlenen konteyner miktarı, bir önceki yıla göre yüzde 9 oranında artarak, 9 milyon 173 bini aştı. Yine aynı dönemde limanlarımızda elleçlenen yük miktarı da yüzde 6 oranında artarak, 389 milyon 785 bin tona yaklaştı. Son 18 yılda Deniz Ticareti Filomuz 8.9 milyon DWT, Ocak 2021 itibariyle ise 28.9 milyon DWT tona yükselerek, üç kattan fazla büyüdü. Pandemi ile işletme maliyeti yüksek gemilerin servisten çekilmesi, gemi dönüşüm sanayimizde yeni fırsatları da beraberinde getirdi. 2020'de gemi geri dönüşüm yoğunluğumuz, bir önceki yıla göre yüzde 68 yükseldi.

> Rota Türkiye'ye kaydı:

Pandemiden dolayı izole yaşamı tercih eden bireylerin 15 metre altı teknelere talepleri arttı. Bunun yanında, mega yat siparişindeki dünya üçüncülüğümüzü koruduk. Uzak Doğu'dan doğrudan mal tedarikinde yaşanan sorunlar, Avrupa ülkelerini, Türkiye'nin içinde bulunduğu bölgelere yöneltti. 2020'de 389.1 milyar dolarlık dış ticaret hacmimiz içinde denizyollarımızın payı, yüzde 55,4'ü aştı. Karadeniz'de Haziran 2021'de faaliyetlerine başlayan Filyos Limanı üzerinden Batı Karadeniz ve İç Anadolu başta olmak üzere tüm bölgenin yükü, Karadeniz'den; Rusya'ya, Balkanlara ve İskandinav ülkelerine taşınacak.

17 YILDA 8.89 MİLYAR LİRALIK ÖTV DESTEĞİ

* Üzerinde çalıştığınız yeni projelerden bahseder misiniz?

Rize'de İyidere Lojistik Limanı yapımına başladık. Yakın gelecekte ilimiz tarım, turizm ve endüstrinin yanı sıra enerji ve ticaret alanlarında da gelişecek. İyidere Lojistik Limanı ile Rize, Karadeniz Havzası'nın en önemli liman ve lojistik merkezlerinden biri haline gelecek. En önemlisi de Karadeniz kıyılarında büyük tonajlı gemilerin yanaşabileceği dev bir limanımız olacak. Ayrıca, Ege Denizi'ndeki Çandarlı Limanı'nda ve Akdeniz'deki Mersin Uluslararası Limanı'nda genişletme çalışmalarımız devam ediyor. Yatırımlarımızın yanı sıra denizcilik sektörünün sorunlarını da ele almaya devam ediyoruz. Denizcilik sektörünü akaryakıt ve özel tüketim vergi muafiyeti ile canlandırdık. Kabotaj hattında çalışan yük ve yolcu gemilerimizin, ticari yatlarımızın, hizmet ve balıkçı gemilerimizin kullandıkları akaryakıt üzerinden alınan özel tüketim vergisine son verdik. Bu sayede denizciliğimize 17 yılda, 8.89 milyar liranın üzerinde ÖTV desteği sağladık. Ayrıca, karayolu trafik yükünü denizyollarına kaydırarak, ihracatın artırılması ve dış ticaretin gelişmesine katkı sağlıyoruz.

* Bu alanda yeni yatırımlar gündeme gelecek mi?

Bakanlık olarak, tüm ulaşım modlarımızdaki taşımacılığın geliştirilmesi için proje üretmeye ve yatırım yapmaya devam ediyoruz. Ulusal ve uluslararası çevrede karayolu-denizyolu, demiryolu-denizyolu, karayolu-demiryolu entegrasyonlarının sağlanmasına yönelik uluslararası standartlara uygun altyapıyı oluşturuyoruz. Çevre dostu ve alternatif enerji kaynaklarının gemilerde kullanımının yaygınlaştırılması ve teşvik edilmesi için çalışmalar yapıyoruz. Liman tesislerinde liman elektriği (cold-ironing) gibi altyapıların kurulması ile sürdürülebilir enerji kullanımına yönelik çalışmaları destekliyoruz. Ayrıca tersanelerde Bakanlığımızın yanı sıra özel sektör de büyük çaplı liman projelerinin yatırım sürecine girdi.

DENİZ TİCARETİ ELEKTRONİK ORTAMA TAŞINACAK

* Sektörle ilgili önümüzdeki dönemlere ilişkin hedef ve beklentileri nasıl özetlersiniz?

Denizcilik sektöründe önümüzdeki dönemdeki en büyük projemiz; Türkiye'nin de stratejik hamlesi olan Kanal İstanbul'dur. Kanal İstanbul, dünyada ve ülkemizde yaşanan teknolojik ve ekonomik gelişmeler, değişen iktisadi yönelimler ve ülkemizin ulaştırma altyapıları konusundaki vizyon projesi öne çıkıyor. Kanal İstanbul tamamlandığında, İstanbul Boğazı ve çevresindeki insanların can ve mal güvenliğini sağlamasının ve Boğaz'ın tarihsel ve kültürel dokusunu korumasının yanı sıra; İstanbul Boğazı'nın trafik yükünü de hafifletecek. Boğaz giriş ve çıkışlarındaki beklemeleri azaltacak, İstanbul Boğazı'ndaki keskin dönüşler, sert akıntılar ve şehir içi deniz trafiği gibi nedenlerle oluşan seyir zorluğunu ciddi oranda ortadan kaldıracak. Bunun yanında, deniz ticaretimize yönelik iş ve işlemlerin birçoğunu elektronik ortama taşıyıp hem bürokrasiyi azaltacağız ve hem de mevzuatı sadeleştireceğiz. Özellikle, e-navigasyon projelerimiz yoluyla dijitalleşmeyi kullanarak zararlı emisyonların azaltılmasında örnek ülkeler arasına gireceğiz.

KİLİT ÇALIŞAN DEVREDE

Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, deniz ve boğazlarda, seyir emniyeti ile can, mal ve çevre güvenliğinin sağlanması için kurdukları 'Gemi Trafik Hizmetleri'nin yerli ve millî olarak geliştirilmesine başladıkları bilgisini paylaşıyor. Diğer taraftan bakanlık Türk gemi insanlarının uluslararası arenada istihdam edilebilmelerine katkıda bulunmak amacıyla, dünya denizciliğine yön veren bayrak devletleriyle yaptığı ikili anlaşma sayısını 36'ya yükseltti. Karaismailoğlu, "Gemi insanları ile denizcilik alanında faaliyet gösteren diğer çalışanları, 'kilit çalışan' ilan ettik ve birçok kısıtlamadan muaf tutulmalarını sağladık" diyor.

FİLO YENİLENİYOR

Bakan Adil Karaismailoğlu, her yıl filodaki ekonomik ömrünü tamamlamış beş yaşlı gemiye, 'hurda destek bedeli' ödeyerek hurdaya ayıracak, yerlerine yenilerinin inşa edilmesini sağlayacaklarını anlatıyor. Bakanlık, Türk Deniz Ticaret Filosu'nun gelişmesi, yenilenmesi ve pazar payının büyümesi için, denizyoluyla yapılan tehlikeli yük dâhil, her türlü yük taşımacılığı faaliyetinin uluslararası sözleşmeler ve mevzuata uygun olarak emniyetli ve güvenli şekilde yapılabilmesine yönelik çalışmalar yürütüyor. Tüm bunların yanı sıra, kabotaj ve iç su taşımacılığındaki araçların yakıtlarından kaynaklanan hava kirliliğinin azaltılması ve iklim değişikliği ile mücadele etmek amacıyla alternatif ve çevre dostu enerji kaynaklarının kullanılmasına yönelik düzenlemelere öncelik veriliyor.