Günümüzde pek çok kişi tarafından kullanılan ve yaygınlaşan kripto para, şu sıralar dev şirket yöneticilerinden tutun da devlet başkanlarına kadar her kesimin ilgi odağı. Klasik para anlayışından farklı olarak ortaya çıkan ve son yıllarda gündemden hiç düşmeyen bu varlıklar; takas işlemlerinde kullanılabilen, tamamen dijital, şifrelenmiş, bir sanal para birimi olma özelliği taşıyor. Dijital para fikri aslında 1980'lerin sonunda ilk olarak Hollanda'da ortaya çıksa da 90'lardan beri çok sayıda girişim oldu. Bu kapsamda Flooz, Beenz ve DigiCash gibi sistemler geliştirildi ve başarısız sonuçlar verdi. İlk kripto para olan Bitcoin ise 2009 başlarında Satoshi Nakamoto kod adıyla ortaya çıkan kişi ya da kişiler tarafından geliştirildi. Bu ağ uçtan uca şifrelemeli dosya paylaşım platformlarına benzer konseptli bir platform üzerinden ilerliyor.

YAPTIRIM, VURGUNU ÖNLER

Kripto paranın sanal ortamdaki maddi değeri ve paranın alım satım işlemleri de kripto borsası olarak adlandırılıyor. Yasallığı ülkeden ülkeye değişen sanal paranın durumu hâlâ belirsiz. Türkiye mevzuatında da henüz net bir yere sahip olmayan sanal paraya ilişkin, hukuki bir zemin oluşturulması gerektiğini düşünen Avukat Devrim Nur Kayabalı, milyarlarca liralık vurgun olayların yaşanmaması için öncelikle devletin, yasal düzenlemeler ile kripto varlık piyasasına etkin denetim ve yaptırım mekanizmaları getirmesi gerektiğini savunuyor. Kayabalı ile bu sürecin gelecekteki yansımaları hakkında konuştuk.

* Bazı firmalar ödemeleri kripto para ile yapmaya başladı. Bu sistem ile ilgili neler söylemek istersiniz?

Aslında bu konuda 30 Nisan 2021'de bir yönetmelik yayımlandı. Ülkemizde, kripto paralara ilişkin ilk yasal düzenleme olan bu yönetmelik ile kripto paraların doğrudan veya dolaylı olarak ödeme aracı olarak kullanılması yasaklandı. Bizde yasaklandı ama kripto varlıklar ile ödeme yapılmasını kabul eden hatta bu sistemi tamamen yasal gören sistemler de mevcut. El Salvador, bu bağlamdaki ilk ülke. Kripto varlıklarda borsada olduğu gibi aracı bir banka veya finansman kuruluşunun bulunmuyor olması, işlem hızındaki yükseklik, vergilendirmeye tabi olmama, yüksek kazanç gibi nedenler yatırım aracı olarak bireyleri bu yola iten etkenlerden. Örneğin, yapılan araştırmalara göre bir yıl içerisinde bir kipto para 12 bin değer kazandı. Tabii düşüş hızı da benzer oranlarda. Yani risk yüksek.

KRİPTO PARA İLE İLGİLİ AYRI BİR KANUN; ADLİ VE İDARİ BİR BÖLÜM OLUŞTURULMALI

"RİSK DAĞITILMALI"

Değişen dünya düzenine bir şekilde ayak uydurmak zorunda olduğumuz bir gerçek. Ama mağduriyet yaşanmaması adına, bu yatırım aracını gerçekten araştıran, teknik olarak anlayan kullanmalı. Sağdan soldan duyup, pazarlama stratejilerine kanıp, evi köyü satarak girersek; bu sisteme mağduriyet kaçınılmaz olur. Düşünün, henüz devletlerin içinden çıkamadığı bir dünya düzeni burası. Yatırım yapacaklar için ise riskleri dağıtmak gerektiğini düşünüyorum. Yani tek bir coin'e tüm parayı değil de, piyasa değeri yüksek beş tanesine parçalayarak paranızı değerlendirin.

* Sizce bu sistem sürdürülebilir mi?

Yeni yıl ile birlikte gelen 6. Yargı paketi ile devlet regülasyonları yapıldığı duyuruldu. Henüz çalışmalar bir tasarı halinde netleşmedi. Netleşmesi de çok kolay değil. Karşımızda aktif, takip edemediğimiz bir bilinmez var. Ne kadar kuvvetli bir altyapı olursa olsun, sisteme erişim zor. Zaman alacağı da şüphesiz. Ancak gerek vergilendirme, gerek önüne geçilemeyen mağduriyetler bir regülasyonu zorunlu kılıyor. Ya bir düzenleme yapılarak her şey kontrol altına alınacak ya da bu sistem tamamen yasaklanacak. Ortası yok. Ama bu kontrolün nasıl sağlanacağı bizim uzmanlığımız dışında. Soğuk Cüzdan olarak tanımlanan bir uygulama var mesela, internet erişimi kapatıldıktan sonra ulaşmanız imkansız. Tosuncuk vakası olarak adlandırılan ve Thodex Davası olarak bilinen vakalarda da paranın soğuk cüzdan ile yurt dışına çıkarıldığı öne sürülmüştü.

* Bu kapsamda ne gibi şikayetler alıyorsunuz ? Mağdur olanlar için yasa ve yaptırımlar yeterli mi ?

"Hesabım dondu, erişemiyorum. Sistem hata veriyor, hesabım sıfırlandı, bakiyemi kitlediler, yanlış coin'e yatırım yaptırarak kasten erittiler, firmaya ulaşamıyorum, müşteri hizmetleri dönmüyor'' gibi şikayetlerle karşılaşıyoruz. Halihazırda Nisan 2021'de yayınlanan yönetmelik harici bu konuda yasal bir düzenleme mevcut değil. İcra Hukuk Mahkemeleri'nden Kripto paraların hacz edilebilirliği ile ilgili emsal kararlar mevcut. Ancak, Cebr-i icra işlemleri için cüzdan bilgilerine nasıl erişileceği merak konusu... MASAK, tarafından bir kripto şirketi olan Binance'a kesilen 8 milyon TL'lik idari bir para cezası var.

Bu da alandaki ilk ceza olma mahiyetinde. Cumhuriyet Başsavcılıkları da bu sistem ile sebep olunan mağduriyetleri TCK Kapsamında değerlendiriyor. Tüm bu gelişmeler, artık sistem mağdurlarının çözümsüz olmadıklarının birer göstergesi ancak yetersiz.

"KURUL OLUŞTURULMALI"

* Bu kapsamda yapılması planlanan yeni düzenlemeler için ne gibi önerilerde bulunmak istersiniz ?

Öncelikle tanım netleşmeli. Bu bir emtia değil, teknik olarak bir sanal para. Bir sistemi kontrol altına almak ve o alanda regülasyona gitmek istiyorsak evvela o sistemi iyi bilmeliyiz. Bağımsız bir kurul oluşturulabilir, gizlilik prensipleri ile... Kripto para şirketleri ile kullanıcılar cüzdan bilgilerini bu kurula iletebilir. Bilgilerin böyle bir kurul çatısı altında toplanması, en azından bir mağduriyet yaşandığında denetimi mümkün kılar. Ayrı bir kanun; adli ve idari bir bölüm oluşturulmalı. Her ne kadar TCK ve özel kanunlarda 'bilişim ve elektronik ortam' kavramları girmiş olsa da bu sistem için yeterli değil. Belirli tutarların üzeri vergilendirilmeli. Kripto para şirketlerine yüklü oranlarda öz sermaye ve teminat şartları getirilerek, güven noktasında gerekli tedbirler alınmalı.

BU YATIRIM ARACINI GERÇEKTEN ARAŞTIRAN, TEKNİK OLARAK ANLAYAN KULLANMALI

"ALTYAPISI GÜÇLÜ OLAN KAZANIR"

Tüm bunların yanı sıra kısa ve uzun vadede uluslararası ticareti de değerlendiren Kayabalı, "Dünya Sağlık Örgütü tarafından Covid-19 olarak anılan solunum yolu enfeksiyonunun, küresel anlamda sektörlerde ciddi bir dalgalanmaya sebep olduğu hepimizin malumudur. Türkiye 2013-2020 aralığında küresel ihracatta yüzde 0.86 ila yüzde 0.93 oranında paya sahip bir ülke olarak aslında ihracat anlamında hala gelişmekte olan, ancak grafiği çok ivmeli ilerlemeyen bir konumda" diyor. Uluslararası ölçekte bakıldığında ise bildiğimiz ticari hayatın yakın dönemde tamamen değişeceğini öngören Kayabalı, "EBA Sistemleri, otomotiv' de çip sorunu, tekstilin, gıdanın hatta paranın bile elektroniği ile karşı karşıya kaldığımız yepyeni bir dünya düzeni bize el sallıyor. Artık ABD, dünyanın tek süper gücü değil, Çin her bakımdan ona kafa tutuyor. KOBİ'ler, elektronik çağ sayesinde şampiyonlar ligine dalıyor. Yeni çağın yolu: e- ticaret. O halde, altyapısı güçlü olan kazanır" yorumunu yapıyor.