Gıda Güvenliği Derneği Başkanı Ayça Özden, teknolojinin gıda güvenliği üzerine etkisini ve Gıda Güvenliği Derneği'nin yürüttüğü çalışmaları Platin okuyucularıyla paylaştı:

İklim değişikliğinin en önemli sonuçlarından biri sıcaklıklardaki dalgalanmalar ile oluşan kuraklık, sel, fırtına gibi faktörlerin tarımsal üretimi olumsuz etkilemesi. Bu etmenlerin verimlilik kaybı, biyoçeşitliliğin azalması gibi sorunlara neden olması yanında değişen sıcaklıklar yeni mikrobiyolojik tehlikelerin ortaya çıkmasına, farklı tarımsal zararlıların gelişmesine hatta bu zararlılarla mücadele için farklı kimyasalların üretilmesine neden oluyor. Dünya nüfusunun artması daha fazla gıda talebi yaratıyor. İklim değişikliği ile oluşan verim kaybı nedeniyle tarımsal üretimin artan nüfusun talebini karşılamakta daha da zorlanacağı öngörülüyor. Bununla beraber gıdaya erişimdeki eşitsizliğin arttığını da görüyoruz. Su kaynaklarındaki kısıtlılık kuraklık ve buna bağlı verim sorunları yanında temiz suya olan erişimi azaltacağından daha kirli sular tarımsal üretimde kullanılmak zorunda kalınabilir ve bu da ürünlerde farklı mikrobiyolojik sorunların ortaya çıkmasına neden olabilir. Gıda Güvenliği Derneği olarak, 2024'te üyelerimizin katılımı ile hazırladığımız strateji planımızda iklim değişikliği ve sürdürülebilirlik de ön sıralarda yer aldı. Söz konusu yıkıcı sorunlardan en çok etkilenen gıda sektörünün bizzat kendisi, bu nedenle hep birlikte pratik ve sonuç odaklı çözümler geliştirmeliyiz. Önceliğimizi bu konudaki bilincin arttırılmasına veriyoruz.

HIZLI ÇÖZÜM İÇİN DİJİTALLEŞME ÖNEMLİ

Gıda güvenliği için izlenebilirlik, bir gıda ürününün izinin sürülebilmesi anlamına gelir. Üretim, işleme, depolama, dağıtım ve nihai tüketiciye ulaşana kadar olan tüm aşamalar ile bilgiler takip edilir ve kayıt altına alınır. Böylece tedarik zincirinde herhangi bir sorun meydana geldiğinde müdahale edilebilmesi sağlanır. Gerekli görülürse geri çekme/geri çağırma uygulanması, kalitenin iyileştirilmesi, tespit edilen sorunların tekrarının engellenmesi gibi düzeltici faaliyetlerin hayata geçmesine yardımcı olan bir sistemdir.

Tedarik zincirinde yer alan tüm bu süreçler artan üretim miktarları da göz önüne alındığında uzun ve karmaşık faaliyetlerin bir araya gelmesi ile oluşuyor. Dijitalleşme izlenebilirliğin daha kolay, daha hızlı ve erişilebilir olmasında son derece yardımcı oluyor. Ayrıca söz konusu bir uygunsuzluğun önlenebilmesi veya düzeltilebilmesi için geçmiş veriler son derece önemli. Örneğin bir üründe tespit edilen Salmonella gibi hastalık etmeni bir mikroorganizmanın nereden kaynaklandığını anlamanın en hızlı ve etkili yolu, tespitin yapıldığı ürünün üretiminde hangi aşamalardan geçtiği, hangi sıcaklık değişimlerine maruz kaldığı ve ilgili analiz sonuçlarını gözden geçirmektir. Bunun için de öncelikle izlenebilirlik kayıtları taranır. Dijital kayıtlar bu kontrolleri son derece hızlandırırken, çok daha hızlı çözüm sağlandığı gibi aynı sorunun tekrarlanmaması için alınacak önlemler de belirlenebiliyor.

Dijitalleşme çevresel sürdürülebilirlik çalışmalarının da hızlanmasını sağlıyor. Çok kapsamlı bir konu ama örnek vermek gerekirse, karbon ayak izini azaltmak için enerji verimliliğin artırılması gerekliliği artık kanıtlanmış eylemlerden birisi. Bunun için de en hızlı çözüm akıllı enerji yönetim sistemlerinin devreye alınması olarak çıkıyor karşımıza. Ayrıca, ortak bir grup katılımcının veri paylaşmasını sağlayan, böylece verilerin kolayca toplanıp entegre edilebildiği blok zinciri teknolojileri ve yapay zeka destekli uygulamalar dijitalleşmeyi bir adım öteye taşımış durumda. Bu sayede artık çiftlikten sofraya gıda tedarik zincirinin izlenmesine ve gelişmesine destek olabilecek sistemler geliştirilebiliyor.

YAPAY ZEKA FARKINDALIĞINI ARTIRIYORUZ

Gıda Güvenliği Derneği olarak yapay zekanın gıda güvenliği uygulamalarında kullanımı ile ilgili bir çalışma başlattık. Amacımız bu alandaki iyi uygulamaları sektörle paylaşarak hâlâ öğrenmeye açık olduğumuz bu alanda farkındalığı artırmak. Eğitim komitemiz ile başlattığımız çalışmalar devam etmekteyiz ve bu yılın son çeyreğinde bu konuyla ilgili seminerler düzenleme hazırlığındayız.

(Gıda Güvenliği Derneği Başkanı Ayça Özden)