Köylü, inek, tezek diye küçümsüyoruz ama geleceğin en prestijli mesleği çiftçilik olacak! Tarımla uğraşan köylülerimizin yaş ortalaması 57'ymiş. Yani 3-5 yıl sonra çiftçi yok. Ne yiyeceğiz? Korona Salgını güya açıklandığında, hatırlayın, hepimiz marketlere koşmuştuk. 'Aç kalmak'tan korkmuştuk. Peki yarın? Sanki tek çıkış yolu var. Genç jenerasyonumuzu doğa' ya yani köylerimize geri çekmek. 2.5 milyon yıl önce başlayan 'insan' tarihimiz, 200.000 yıl önce Homo Sapiens ile devam etti, 12.000 yıl önce mağaralarımızdan çıkıp tarıma başladık. Yani 'dün akşam'. Sanayileşme/şehirleşme İngiltere'de 250, bizde ise 100 yıl önce başladı. Yani 'sabah kahvaltısında'. Her şey sanki evrimimize aykırı şekilde ve hızda gelişmişti. Toparlayabilir miyiz? Kesinlikle. Doğaya yani köylerimize geri dönerek... Bir köy doğumlu olarak, 7 yıldır part-time da olsa 'Yeni Köylü', 'Yeni Çiftçi'yim. Özellikle gençlerimize şiddetle tavsiye ederim.

TARIMDA YAPAY ZEKA: GELECEĞİN TOHUMLARI

Peki, doğaya davet ettiğimiz gençlerimiz şalvarı giyip, eline çapa alır mı? Tabii ki hayır. Zaten artık gerek de yok. Onlara öylesine cazip bir şeyler sunmalıyız ki, koşarak gelmek istemeliler. Artık var: Yapay zekaya kadar uzanan teknoloji paleti... Tarla üzerinde uçan drone'lardan, otonom traktörlerden şimdi yapay zekaya geldik. Geçtiğimiz günlerde Gebze Bilişim Vadisi'nde düzenlenen bir bilişim teknolojileri etkinliğindeydim. 30'un üzerindeki konuşmacıyı dinlerken ülkem adına içim sevinç doldu. Yapay zekadaki gelişmeleri nerede ise dünya ile eş zamanlı takip ediyor ve uygulamaya çalışıyorduk. Hele gençler...

PROMPT ENGINEERING IN AGRO

Böyle başlık mı olur? Olur tabi.. Amaç ilgiyi çekmek, okunmayı sağlamak ve 'kendinizi kötü hissetme' hedefine ulaşmak için ise olur. Hiç 2.5 yıl önce çıkan ChatGPT gibi yapay zeka alt modelleri ile ahbaplık kurdunuz mu? Hayır mı? Lütfen kenara çekilin, biz gençlerin sizin ile kaybedecek zamanımız yok. Prompt, yapay zekaya en doğru şekilde sorular sorarak, en doğru cevapları almak olarak kullanılıyor. Yurt dışında lisans seviyesinde, ülkemizde de 7 üniversitemizde ilgili mühendislik fakültelerinde ders olarak işlenmeye başlandı.

Ben, University of California-Berkeley'de, Artificial Intelligence: Business Strategies and Applications eğitimime başladım bile. Her yaştan gençler, prompt mühendisi olup, tarımda calışmaya ne dersiniz? Sabahları kuşlar uyandıracak sizi. Bu yazıyı yazmadan önce Doç. Dr. Sedat Kuleci'nin 'Tıpta Prompt Yazmak' sunumunu inceledim sonra doğal olarak, artık ahbaplarım olan, OpenAI'ın ChatGPT'si ve Google'ın Gemini'sini yardıma çağıdım. Söz onların...

DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜN YENİ HASADI

Tarım, insanlık tarihinin en eski uğraşlarından biri olarak, uygarlıkların temelini oluşturdu ve toplumsal gelişimin şekillenmesinde belirleyici bir rol oynadı. Ancak 21. yüzyılın hızla değişen dünyasında, geleneksel tarım yöntemlerinin, artan nüfusa, iklim değişikliği etkilerine ve azalan doğal kaynaklara karşı yeterli olmadığı artık açıkça görülüyor. Bu nedenle, tarım sektöründe verimliliği, sürdürülebilirliği ve kaliteyi artırmak amacıyla dijitalleşme ve teknolojik inovasyonlara yönelme kaçınılmaz bir hale geldi. Bu dijitalleşmenin en etkileyici aktörlerinden biri de şüphesiz yapay zekadır. Yapay zeka, insan zekasını taklit eden, öğrenen ve karar veren sistemlerin genel adıdır. Tarımda kullanımı ise giderek çeşitlenen uygulama alanlarıyla dikkat çekiyor. Toprak analizinden hava tahminlerine, zararlı tespitinden hasat planlamasına kadar pek çok süreçte yapay zeka teknolojileri devreye girerek üreticilere büyük kolaylıklar sağlıyor. Peki, bu dönüşüm tarım sektörünü nasıl etkiliyor?

MODERN TARIM ARTIK SEZGİ DEĞİL; BÜYÜK VERİ İŞİ

Her şeyden önce, yapay zekanın tarımda en çok katkı sunduğu alanlardan biri veri analitiğidir. Modern tarım, artık bir sezgi işi değil, büyük veri işidir. Tarladan elde edilen sensör verileri, uydu görüntüleri, hava durumu tahminleri ve geçmiş yıllara ait ürün verileri gibi çok sayıda değişken yapay zeka algoritmaları tarafından analiz edilerek anlamlı bilgilere dönüştürülüyor. Bu sayede çiftçiler, hangi tarlaya ne zaman ve ne kadar sulama yapılacağına, ne zaman gübreleme ya da ilaçlama gerektiğine dair veriye dayalı kararlar alabiliyor. Örneğin, tarım drone'larıyla entegre çalışan görüntü işleme algoritmaları sayesinde, yapraklardaki renk değişimleri analiz edilerek hastalıkların veya zararlı istilalarının erken teşhisi sağlanıyor. Bu erken uyarı sistemleri, ürün kayıplarını azaltmakla kalmıyor, aynı zamanda pestisit kullanımının optimize edilmesini sağlayarak çevreye verilen zararın da önüne geçiyor. Akıllı sulama sistemleri de benzer şekilde, toprak nemini sürekli izleyerek yalnızca ihtiyaç duyulan miktarda su verilmesini sağlıyor, bu da hem su tasarrufu sağlar hem de ürün kalitesini artırıyor.

TARIM EKONOMİSİNDE İSTİKRAR SAĞLANIYOR

Yapay zekanın tarıma katkısı yalnızca bitkisel üretimle sınırlı değil. Hayvancılıkta da verimliliği artırmak için yapay zeka tabanlı çözümler geliştiriliyor. Örneğin, sığırların hareketlerini takip eden akıllı bileklikler, hayvanın sağlığına ilişkin ipuçları sunarak hastalıkların erken tespitini mümkün kılıyor. Yapay zeka destekli süt sağım makineleri, her hayvanın fizyolojik özelliklerine göre özel programlarla çalışarak daha hijyenik ve verimli bir üretim süreci sağlıyor. Ayrıca, yapay zeka tabanlı tahminleme modelleri sayesinde, tarım ürünlerinin ne zaman pazara çıkacağı, hangi bölgelerde talebin yüksek olacağı gibi ticari kararlar daha isabetli biçimde verilebiliyor. Böylece üretim fazlası veya ürün kıtlığı gibi sorunların önüne geçilerek tarım ekonomisinin istikrarı korunur. Yani yapay zeka sadece tarlada değil, tedarik zinciri ve pazarlama süreçlerinde de stratejik bir rol üstleniyor.

İNSAN HATASI MİNİMİZE EDİLİYOR

Bununla birlikte, yapay zeka destekli otonom tarım makineleri de son yıllarda dikkat çekici bir gelişme gösteriyor. GPS ve sensör teknolojisiyle entegre çalışan traktörler, ekim ve hasat gibi işleri insansız gerçekleştirebiliyor. Bu makineler, hem insan hatasını minimize eder hem de yoğun iş gücü ihtiyacını azaltıyor. Özellikle kırsalda iş gücünün giderek azalması göz önüne alındığında, bu tür teknolojiler tarımın sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşıyor. Elbette bu teknolojik dönüşümün beraberinde bazı riskler ve sorumluluklar da getirdiği unutulmamalı. Özellikle küçük ölçekli çiftçilerin yapay zeka teknolojilerine erişimi konusunda halen ciddi eşitsizlikler söz konusudur. Bu nedenle kamu kurumlarının, kooperatiflerin ve özel sektörün iş birliği yaparak bu teknolojilerin yaygınlaşmasını kolaylaştırması ve kapsayıcı politikalar geliştirmesi gerekiyor. Ayrıca, yapay zeka sistemlerinin eğitildiği verilerin doğruluğu ve tarafsızlığı, alınan kararların güvenilirliği açısından hayati öneme sahip. Algoritmaların şeffaf, denetlenebilir ve etik ilkeler doğrultusunda geliştirilmesi şart.

TOPRAĞIN DİLİ HÂLÂ TECRÜBELİ ÇİFTÇİNİN KULAĞINDA GİZLİ

Bir diğer önemli konu ise yapay zeka uygulamaları ile geleneksel tarım bilgeliği arasında sağlıklı bir denge kurulması... Anadolu'da yüzyıllardır süregelen tarımsal bilgi birikimi, iklimsel koşullara, toprak yapısına ve yerel kültürlere özel deneyimlere dayanıyor. Bu bilgiler, teknolojik sistemlerle entegre edilirse çok daha başarılı ve sürdürülebilir sonuçlar elde edilebilir. Teknoloji ne kadar ileri olursa olsun, toprağın dili hâlâ tecrübeli çiftçinin kulağında gizlidir. Yapay zeka, tarım sektöründe dönüşümün kapılarını ardına kadar açarken; bu dönüşümün hem doğa ile uyum içinde hem de toplumsal eşitliği gözeten bir anlayışla ilerlemesi gerekiyor. Eğitim, farkındalık ve teknolojik destekle, özellikle genç çiftçilerin bu alana yönlendirilmesi sağlanmalı; tarım sadece geçmişin değil, aynı zamanda geleceğin de mesleği olmalıdır.

"Yapay zekanın tarıma katkısı yalnızca bitkisel üretimle sınırlı değil. Hayvancılıkta da verimliliği artırmak için yapay zeka tabanlı çözümler geliştiriliyor. Örneğin, sığırların hareketlerini takip eden akıllı bileklikler, hayvanın sağlığına ilişkin ipuçları sunarak hastalıkların erken tespitini mümkün kılıyor"

TARIMDA YAPAY ZEKA, YENİ BİR ANLAYIŞIN TEMSİLCİSİ

Sonuç olarak yapay zeka teknolojileri, tarımı daha akıllı, çevre dostu ve verimli hale getirme potansiyeline sahip. Ancak bu potansiyelin gerçekleştirilmesi, sadece teknolojik değil; aynı zamanda sosyal, kültürel ve politik sorumlulukları da beraberinde getirir. Tarımda yapay zeka, sadece bir araç değil, yeni bir anlayışın temsilcisidir. Geleceğin tarımı, doğa ile teknoloji arasındaki bu hassas dengeyi kurabilenlerin elinde yükselecek. Şimdi yine ben... ChatGPT yukarıdaki metni 5 saniyede yazdı. Kelimesine dokunmadım. Ben daha iyi toparlayamazdım. Kaç gün ve saatte? Kendi yazdıklarım, görsel seçimi filan hepsi 1 saat sürmemiştir. Ne bu? Daha yolun başındayız.

GENÇLERİMİZİN YOLU AÇIK

Böyle bir teknoloji paletinin gençlerimizin elinde tarımda neler yaratabileceğini düşünebiliyor musunuz? Bundan 5-6 yıl önce, ülkemizde dijital tarıma gönül vermiş startup sayısı 3-5 iken bugün 150'yi geçtik. Yapay zeka üzerinde çalışan, sektör bağımsız, startup sayımız ise 350'yi geçti. ODTÜ ağırlıklı, 20+ startup'ımızın kurduğu 'AgTech İnnovators Derneği genel merkez olarak çiftliğimizi seçti. Benim köyümde, ülkemizin ilk dijital çiftliğini kuran Tülin'den, zeytin çekirdeğinden buzdolabı yapan Duygu'dan, topraksız tarımda, dünyanın en büyük elektronik fuarı CES'de, konusunda dünya birincisi olan Nehir'den bahsetmiyorum bile. Ben çiçeklerimi ve yumurtalarımı toplamaya çıkıyorum. Urla Barbaros Köyü ovasında ION Village' e sohbete bekleniyorsunuz...