Erman Ertuğrul / www.arkeofili.com

İnsanlığın Afrika’dan çıkışından günümüze kadar kesintisiz bir yaşam alanı olan Anadolu’da, her dönem için arkeolojik kalıntılara rastlamak mümkün. Fakat bu arkeolojik zenginlik, son 200 yılda defineciler ve kaçakçılar tarafından yoğun bir şekilde tahribata uğruyor ve yurt dışına kaçırılıyor. 1960’lı yıllarda yapılan kaçak kazılarla İsviçre’ye kaçırılan Herakles Lahdi de bu eserlerden biri. 

İsviçre, 2010 yılında, Yunan mitolojisinde Herakles, Roma mitolojisinde Herkül olarak bilinen mitolojik kahramana ait 12 işin tasvir edildiği lahdin kaçırılmış olabileceğine dair bir ihbar üzerine yapılan incelemenin ardından lahide el koymuş ve Türkiye ile temasa geçmişti. İsviçre Kültür Bakanlığı ise, 2011’de ikinci yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu döneminde yapılan lahdin Antalya’dan İsviçre’ye kaçırıldığını açıklamıştı. Lahdin Perge Antik Kenti’nde bulunduğu saptanmıştı. Milattan Önce 2. yüzyıla tarihlenen Roma dönemine ait lahdin 235 santimetre boyunda, 112 santimetre genişliğinde ve 3 ton ağırlığında olduğu biliniyor. 2010 senesinde Cenevre serbest limanında, İsviçreli yetkililer tarafından gerçekleştirilen envanter kontrolü sırasında söz konusu lahde el konulmuştu. Cenevre Başsavcılığı ve Antalya Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından kapsamlı bir çalışma yürütüldü ve bu çalışmalar neticesinde Herakles Lahdi’nin Antalya’nın Aksu ilçesi sınırları içerisinde yer alan Perge Antik Kenti nekropolünde, 1960’lı yıllarda meydana gelen kaçak kazılarda bulunduğuna ve yurt dışına çıkarıldığına ilişkin önemli delillere ulaşıldı.

Cenevre Başsavcılığı, 21 Eylül 2015’te lahdin iadesine karar verdi. Bu karar 2 Mayıs 2016’da Cenevre Adalet Mahkemesi Ceza Dairesi tarafından onaylandı. Daha sonra İsviçre Federal Mahkeme nezdinde itiraz edildi. Sonra da Türkiye’nin itiraz girişimleri sonucunda geri çekildi ve itirazın geri çekilmesiyle birlikte iade kararı da kesinleşmiş oldu.

İade kararının kesinleşmesinin ardından Herakles lahdinin Cenevre Üniversitesi’nde üç ay süreyle sergilenmesi; 19 Haziran 2017 tarihinde de Bakanlık yetkililerinin de katılımıyla resmi bir tören düzenlenmesine karar verildi. Törenin ardından lahdin iade sürecini anlatan uluslararası bir konferans düzenlendi. Lahit Cenevre’de 3 ay sergilendikten sonra bu ay Antalya’ya transfer edilecek.

Antalya Müzesi'nde sergilenecek

Halihazırda Cenevre Üniversitesi Sanat ve Tarih Müzesi'nde bulunan ve 50 yılı aşkın bir süre sonunda yeniden ait olduğu topraklara getirilecek Herakles lahdi, 6 Eylül’de Bakanlık uzmanlarının denetiminde söz konusu müzeden teslim alınacak. Lahit, Türkiye’ye getirilişinin ardından Antalya Müzesi Müdürlüğü'ne teslim edilecek ve burada sergilenmeye başlanacak.

Mitolojik Kahraman Herakles’in 12 İşi

Antik Yunan mitolojisinin popüler karakterlerinden olan Herakles, Alkamene ve Amphitryon’un oğlu sayılsa da, gerçek babası baş tanrı Zeus’tur. Amphitryon’un savaşa gitmesi üzerine onun görünümünde Alkamene ile ilişkiye giren Zeus’un, Alkamene’den Herakles adında bir çocuğu olmuştur. Fakat Alkamene’nin Zeus’tan hamile olması, Tanrıça Hera’yı çok kıskandırmış ve sinirlendirmiştir. Yarı tanrı, yarı insan olarak bilinen Herakles, tanrısal güçlere ve Hera’ya dayanamayarak bir gece cinnet geçirerek çocuklarıyla birlikte ailesini ateşte öldürür. Herakles bu cinnet ve cinayetlerden sonra Pythia Apollonu kahinine danışmaya gider.

Hera, kahin Pythia aracılığıyla Herakles’e, Eurystheus’un hizmetine girmesi ve onun verdiği görevleri yerine getirmesini ister. Hera’nın Herakles’e karşı olan nefretini bilen Zeus ise, Herakles’in üne kavuşması için, hem de Hera’yı memnun etmek için Herakles’in Tryns kralı Eurystheus’un emrettiği görevleri yapmasını ve yaptığı takdirde onu ölümsüz yapacağını söyler.

Mitolojide Herakles’in 12 işi olarak bilinen görevler şunlar;

1- Nemea Aslanı’nı yenmek. Nemea Aslanı, Yunanistan’ın Nemea bölgesinde dehşet saçmaktadır. Herakles silahlarıyla bu aslanı öldürmeye çalışsa da, önce başarılı olamamış, ardından boğarak öldürmüştür.

2- Lerna Gölü'ndeki Hydra’yı öldürmek. Çok başlı yılan olan Hydra, tanrıça Hera tarafından yetiştirilmiştir. Yılanın zehirli kafalarını tek tek koparan Herakles, daha sonra yılanın asıl kafasını da bir kaya ile ezmiştir.

3- Artemis’in kutsal hayvanlarından Kyreneia Geyiği'ni yakalamak. Herakles bu çok hızlı koşan geyiğin peşinden çok uzun bir süre koşmuş ve en sonunda hafifçe yaralayarak yakalamıştır.

4- Erymanthian Dağı'nda yaşayan büyük yaban domuzunu diri yakalamak. Herakles bu büyük yaban domuzunu önce ininden çıkartıp yorarak yakalamış ve şehre canlı bir şekilde getirmiştir.

5- Augias’ın ahırlarını bir günde temizlemek. Herakles, kendisini küçük düşürmek için verilen bu görevi, iki büyük ırmağın yataklarını değiştirip ırmakları ahırlardan geçirerek başardı.

6- Stymphalos’da yaşayan ve o bölgedeki insanların rahatını kaçıran Stymphalian Kuşları'nı kovmak. Tüm tarlaları sömürerek bölge insanları için bir felaket oluşturan bu kuşların kovulması gerekiyordu. Herakles, Athena’dan aldığı çalpara ile bu kuşları korkutmayı ve daha sonra oklarıyla vurmayı başarmıştır.

7- Girit’e gidip Poseidon’un Minos’a verdiği azgın Girit Boğası’nı getirmek. Bu azgın boğa tüm ekinleri yiyor ve insanların aç kalmasına neden oluyordu. Herakles, boğayı canlı olarak boynuzlarından yakalayıp getirmeyi başarmıştır.

8- Trakya kralı Diomedes’e ait olan dört vahşi kısrağı yakalamak. Trakya kralı Diomedes’in insan eti yiyen atları vardı. Herakles Diomedes’le savaşıp, onu öldürdü ve ölüsünü kralın atlarına yedirdi. Sonra da ehlileşen hayvanları Mykenai’ye getirdi.

9- Amazonlar kraliçesi Hippolyta’dan kemerini almak. Kemeri almak için kraliçe ile anlaşmış, ancak Hera’nın kışkırtmasıyla Amazonlar, Herakles’e saldırmış, Herakles de kraliçeyi öldürmek zorunda kalmıştır.

10- Okeanos’un bir adasında bulunan 3 gövdeli dev Geryoneus’un sığırlarını çalmak. Herakles dev Geryoneus’u ve sürülerin bekçilerini öldürmüş ve sığırları alıp götürmüştür.

11- Hesperidler’in altın elmalarını getirmek. Herakles’in bu elmaları almak için altın elma ağacını koruyan nymph’leri ve daha da önemlisi onların ejderini geçmesi gerekiyordu. Orada dünyayı omuzlarında taşıyan Atlas’ı bir süre bu yükünden kurtarıp elmaları almaya gönderdi. Altın elmaları getiren Atlas’ı kandıran Herakles oradan kaçtı ve elmaları Eurystheus’a götürdü.

12- Hades’in ölüler ülkesini koruyan Kerberos adlı köpeği yeryüzüne çıkarmak. Bu görev için Hermes ve Athena’dan yardım alan Herakles, ölüler diyarı Hades’e inerek Kerberos’u avlayarak yeryüzüne çıkarmıştır.