Covid-19 pandemisi başlamadan hemen önce 2019'un ortalarında üç genç yeni bir fikri hayata geçirmek için ortaklık kurarak çalışmaya başladı. Artırılmış gerçeklik (augmented reality-AR) ve sanal gerçeklik (virtual reality-VR) üzerine çalışan ekip 'sanal makyaj ve test' teknolojisini geliştirdi. 2020'de yazılımlarını hazır hale getirip pazara çıktılar. Pandemi dönemindeki eve kapanmalar ve tüketicilerde gelişen 'mesafe' hassasiyeti, bu yeni girişimin tam da doğru zamanda hayata geçmesine vesile oldu. Hızla büyüyen girişim; sistemlerini e-ticaret sitelerine ve mobil aplikasyonlara entegre ederek kısa sürede Türkiye kozmetik pazarında bulunan şirketlerin yüzde 70'i ile çalışmaya başladı. PulpaAR isimli girişimin kurucuları Onur Candan, Rayan Godoi ve Buğrahan Bayat'ın bu başarısı karşılıksız kalmadı ve iki yıl sonra Nasdaq borsasında halka açık bir şirket olan ve AR-VR teknolojilerinde önemli bir yeri olan The Glimpse Group tarafından satın alındı. 16 milyar dolar piyasa değeri bulunan The Glimpse Group'un CEO'su Lyron Bentovim, satın almadan sonra yaptığı açıklamada "PulpaAR son iki yılda etkileyici bir şekilde sınıfının en iyi teknolojisini oluşturdu. PulpaAR Glimpse'in yeteneklerini önemli ölçüde geliştirecek" diyordu...

PulpaAR'nin başarısı genç girişimcilere önemli ipuçları sağlarken hem Türk e-ticaret pazarının son beş yıldaki soluksuz yükselişinin hem de gelecekteki e-ticaret trendlerinin canlı bir örneği olarak karşımızda duruyor. Büyük şirketlerden en küçük girişimciye, pazaryerlerinden karşılaştırma platformlarına, entegratörlerden finansal teknoloji şirketlerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsayan e-ticaretin Türkiye'deki potansiyelinin sınırlarımızı aştığını ve gelecekte kullanılacak teknolojilerin halihazırda uygulamalarının başlamış olduğunu görüyoruz. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi gerek girişimcilerin ataklığı gerek pazar büyüklüğü gerekse e-ihracat için taşıdığı potansiyelle hem iç hem de dış pazarlarda Türkiye'nin önünde büyük bir fırsat var. Ticaretin kurallarının yeniden yazıldığı bu dönemde hem şirketlerin hem de girişimcilerin bu büyük dönüşüme ayak uydurması şart. Platin Dergisi olarak bu sayımızda Türkiye'deki e-ticaret ekosistemindeki gelişmeleri ve gelecek trendlerini inceleyerek önemli bir yol haritası çıkarttık.

DÖRT YILDA 8 TRİLYON DOLAR HEDEFİ

Teknolojinin hızlı yükselişi günlük hayattaki alışkanlıklarımızı hızla değiştiriyor. Bu durumun en önemli göstergelerinden biri de elbette yapılan alışverişlerde hissediliyor. Mobil uygulamalarla 'ekmek' almak bile artık sıradan bir hale geldi. Pandemi dönemi hızla dijitalleşen tüketicilerin adeta jet motoru takılmışçasına çevirimiçi alışverişe yönelmesine neden oldu. Bu eğilim yeni teknolojilerin de devreye girmesiyle ivmelendi. Keza rakamlar da bu gelişimi gösteriyor. 2022'yi yaklaşık 5.5 trilyon dolar ile kapatan global e-ticaret hacminin, 2023'de 6 trilyon dolara ulaşması bekleniyor. Dünyada gerçekleşen toplam perakende satışlar içinde e-ticaretin oranı 2019'da yaklaşık yüzde 10 civarındaydı ve e-ticaret hacmi yaklaşık 4 trilyon dolardı. Yine, pandemi öncesinde e-ticaret oranları, Çin'de yüzde 20, ABD'de yüzde 14, Avrupa'da ortalama yüzde 12 ve Türkiye'de yüzde 6 oldu. Pandemi döneminde ise dünyada e-ticaret ciddi oranda benimsendi ve 2022 sonu itibariyle dünya e-ticaret hacmi 5.5 trilyon doları geçti. Örneğin, Çin'de e-ticaretin toplam ticaretin içindeki oranı yüzde 50'ye yaklaştı, e-ticaret hacmi 1.6 trilyon doları aştı.

2023'TE 1.3 TRİLYON LİRALIK HACME ULAŞILACAK

Çin'de e-ticaretin toplam ticaret içindeki oranı yüzde 50'yi bulurken Türkiye'de ise 2019'da yüzde 6.6'larda olan e-ticaret oranının, 2022 sonu itibarıyla yüzde 22'yi geçtiğini görüyoruz. Son birkaç yılda Türkiye, e-ticaret sektöründe kayda değer bir büyüme gösterdi. 2019'da 136 milyar lira seviyesinde olan e-ticaret hacmi, 2022'de 800 milyar lirayı aştı. E-ticaret sektöründe yaşanan bu hızlı buyume trendi bu yıl da devam etti. 2023'ün ilk yarısında e-ticaret hacmi, bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 110 artarak 652 milyar liraya ulaştı. KPMG Türkiye Şirket Ortağı, Perakende ve Tüketici Ürünleri Sektör Lideri Özge İlhan'a göre bu ivmenin arkasındaki en önemli etkenlerden biri, küresel ölçekte yaşadığımız pandemi süreci ve bu süreçte dijitalleşmenin hız kazanması oldu. Pandemi sonrası iş dünyası ve tüketici alışkanlıklarında gözlemlenen hızlı dönüşüm, e-ticaret ekosistemini daha da güçlendirdi.

Ayrıca İlhan, sürekli gelişen e-ticaret platformlarının, tüketicilere geniş bir ürün yelpazesi ve seçenekler sunduğuna da dikkat çekiyor. Araştırmalar, tüketicilerin yüzde 70'inin daha ekonomik alışveriş yapabilmek için e-ticaret platformlarını tercih ettiğini ortaya koyuyor. Sektöre yapılan yatırımlar sayesinde şirketler daha etkin satış yöntemleri geliştirirken tüketiciler de iyileşen müşteri deneyimi ile online alışveriş dönüşümüne artan katılım sağlıyor. İlhan "Bu dönüşümde müşteri verisini etkin kullanan platformların geliştirdiği kişiselleştirilmiş kampanya ve promosyonların da etkisi büyük" diyor. Bu büyük etkiyi Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi (ETBİS) tarafından yayınlanan 2023'ün ilk altı aylık rakamlarında da görmek mümkün. 2023'ün ilk altı ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre e-ticaret hacmi giyim, ayakkabı ve aksesuarda yüzde 145,1, elektronikte yüzde 136, beyaz eşya ve küçük ev aletlerinde yüzde 129,6, konaklamada yüzde 100,9, gıdada yüzde 69,4, yemekte yüzde 82,1 ve seyahat, taşımacılık ve depolamada yüzde 66,4 oranında artış gösterdi. İlk altı ayda oluşan e ticaret hacmi ise bir önceki yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 109.7'lik artışla 652.7 milyar lira oldu. Artış oranları sipariş adetlerinde yüzde 20 oldu ve 2 milyar 131 milyon adetten 2 milyar 556 milyon adede yükseldi. Önemli bir bilgi daha, geçen yılın ilk altı ayında e-ticaretin genel ticarete oranı yüzde 18,5'ken yüzde 3.2 artarak yüzde 19.1 oldu. Uzmanlar ilk yarı sonuçlarına ve özellikle kasım ayında yapılacak özel indirim kampanyalarıyla birlikte 2023'te e-ticaret işlem hacminin 1.3 trilyon lirayı bulabileceğine dikkat çekiyor.

YENİ YASA SEKTÖRÜ DÜZENLİYOR

Kuşkusuz pazardaki bu büyüme hızı, rekabetin son derece artmasına ve şartların iyice çetinleşmesine neden oluyor. Üstelik ticaretin bileşenleri arasındaki anlaşmazlıklar da gelişimin önündeki önemli bir etken. Nitekim geçen yıl Türkiye Büyük Millet Meclisi'nden geçen ve ocak ayında yürürlüğe giren Elektronik Ticaret Kanunu da tüm e-ticaret ekosistemini düzenlemeyi amaçlıyor. Ocak ayında yürürlüğe giren yasa, elektronik ticaret sektöründeki haksız ticari uygulamaları ve hukuka aykırı içerikleri ele alarak daha güvenli ve düzenli bir sektör oluşturmayı amaçlıyor. Ayrıca yasa, Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcıları (ETAHS) ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcıları (ETHS) arasındaki ticari ilişkilerde belirli haksız uygulamaları tanımlayarak ve yasaklayarak sektörde daha adil bir rekabet ortamı yaratmayı hedefliyor. Özge İlhan; orta ve uzun vadede bu yasanın, elektronik ticaret sektöründe yüksek uyum seviyeleri ve standardizasyonu teşvik edebileceğine dikkat çekerek, "Bu da adil rekabeti ve tüketicinin korumasını destekleyecektir. Daha güvenli ve adil bir e-ticaret ortamı, sektöre olan güveni artırarak daha fazla tüketici ve işletmenin çevrim içi pazara katılmasını teşvik edebilir. Ayrıca, haksız ticari uygulamalar üzerindeki daha net düzenlemeler, ETAHS, ETHS ve tüketiciler arasındaki anlaşmazlıkların daha etkili bir şekilde çözülmesine yardımcı olabilir. Bununla birlikte bu düzenlemelere uyum, bu alanda faaliyet gösteren yeni girişimler için operasyonel zorluklar getirebilir. Ancak genel görünümde bu yasanın temel hedefi, Türkiye'deki e-ticaret ekosistemini daha güvenilir ve kullanıcı dostu hale getirmek" yorumunu yapıyor. Kuşkusuz yeni düzenlemeyle birlikte Türkiye'de e-ticaretin daha hızlı ve sağlıklı büyümesi amaçlanıyor. Bu alandaki açıkların da kapanmasıyla birlikte sektörün 2024 ve sonrası için dünyadaki büyüme trendlerinden daha hızlı büyümesi beklenebilir.

İHRACAT POTANSİYELİ ARTIYOR

E-ticaretin iç pazardaki büyümesi gözleri kamaştırırken e-ihracat için aynı yorumu yapmak çok zor. 2023 rakamlarına göre ihracatın payının sadece yüzde 4.2 olduğu görülüyor. Bu düşük oran aynı zamanda büyük bir fırsatı da göstermesi açısından önemli. Tedarik zincirlerinin kırıldığı ve Türkiye'nin büyük ihracat pazarlarının yeniden dizayn edildiği bu dönemde e-ihracatın önündeki büyüme potansiyeli çok önemli. Bu nedenle hem siyasi hem de mesleki kuruluşlar önemli çalışmalar yürütüyor. Şu anda e-ihracatın önündeki en büyük engellerden biri olarak gümrük işlemlerindeki zorluklar gösteriliyor. Bunun yanı sıra veri güvenliği, lojistik, dil, pazarlama stratejileri gibi pek çok kalemde eksiklikler mevcut. Özge İlhan'da önemli bir noktaya dikkat çekerek politik ve ekonomik iş birliğinin bu alandaki ihracat potansiyelini gerçekleştirmek için kritik bir öneme sahip olduğunu söylüyor. İlhan, "Bölgede iş birliği yapılan ülke sayısının artırılması ve sınır ötesi (crossborder) ticaret için ödeme sistemleri ve altyapı yatırımlarının desteklenmesi, bu alanda atılması gereken önemli adımların başında geliyor" diyor. İstanbul Ticaret Odası'nın hazırladığı Reel Sektörün Büyümesinde E-Ticaret ve E-İhracatın Rolü raporunda özellikle KOBİ'lerin veri güvenliğini sağlamada eksikliklerinin olduğuna dikkat çekerek geliştirilecek teşvik mekanizmalarıyla bu sorunun hızla aşılabileceğine dikkat çekiyor. Kuşkusuz en önemli sorunların başında lojistik geliyor. İTO raporunda maliyet ve süreçler bakımından lojistik üslerinin kurulması gerektiğine vurgu yaparak ilgili bakanlık ve sektör temsilcilerinin ortak çalışmalar yapması gerektiğini anlatıyor. Ticaret Bakanlığı ise geçen ay yayınladığı genelge birlikte e-ticaret sitelerine sağlanan teşvikleri artırmış durumda. Genelgeye göre destekler sadece e-ticaret sitelerine değil platformlara da veriliyor.

METAVERSE ETKİSİ

E-ticaretin sağladığı avantajlar büyük küçük fark etmeden pek çok şirketin stratejisini değiştirmesine neden oldu. Rekabet artık çok daha 'hızlı' yaşanıyor. Hız, satışın yapıldığı platform ya da internet sitesinin altyapısından kargolamaya hatta ödeme sisteminin sorunsuz çalışmasına kadar önemli bir etken. Şirketler e-ticaret stratejilerini oluştururken iki temel noktada geliştirme yapıyor. İlki teknolojik altyapı, ikincisi ise pazarlama stratejisi. Bugün gelinen noktada geliştirilen yapay zeka modüllerinin tüketiciyi tanıma ve yönlendirmesi işin neredeyse olmazsa olmazı haline gelmiş durumda. Chat-bot'ların kullanımından data analizine kadar pek çok alanda şirketler entegratör şirketlerle çalışarak tüketiciyi daha iyi anlamaya çalışıyor ki pazarlama stratejilerini bu verilere göre kurgulayabilsin. NielsenIQ Türkiye Genel Müdürü Didem Şekerel Erdoğan ise dünya genelinde yaptıkları araştırmalardan yola çıkarak e-ticarette çoklu kanal müşteri deneyiminin önemini giderek artırdığına dikkat çekiyor. Erdoğan ayrıca sosyal ticaret (aplikasyon üzerinden doğrudan satış) ve abonelik servislerinin de yükselişte olduğuna dikkat çekiyor. Özellikle abonelik pazarının hızla büyümesi bekleniyor. Bu noktada geleceğin ticaret trendlerinin artık devreye girdiğini söylemek mümkün... Yapay zeka, Metaverse ve AR-VR teknolojileri şirketlerin yatırım yaptıkları alanlar olarak dikkat çekiyor. Yapay zeka şirketler tarafından daha çok veri analizi ve tüketicileri chat-bot'lar sayesinde yönlendirmede kullanılıyor. AR teknolojisi perakende satışlarda alınacak ürünün gerçek görüntüler üzerine giydirilmesiyle oluşturuluyor ve şu anda aktif olarak kullanılıyor. Ve tabii ki metaverse evrenleri... Bugün Türkiye'de bankacılık ve finans alanı dahil pek çok perakende şirketi metaverse'e yatırım yapmış durumda. Sanal gerçeklik kullanılarak VR gözlükleriyle bağlanılacak metaverse evrenlerinden birinde herhangi bir yerden bağlanarak gerçekleştirilecek farklı bir alışveriş deneyimi geleceğin standartlarından biri olması bekleniyor. Henüz emekleme aşamasında olan bu teknolojiler şimdiden e-ticaretin geleceğine dair önemli ipuçları taşıyor. Bu ipuçlarını keşfederek geleceğe dair e-ticaret stratejilerini oluşturmak isteyenler sayfaları çevirmeye başlayabilir...