İrem Sertbaş / [email protected]

İnsan tarihi ile bir olan giyinme alışkanlığı; bugün dünyanın en büyük sektörlerinden birinin de tarihini oluşturuyor. Hazır giyim ve konfeksiyon; dünya genelinde büyük bir istihdam ve gelir kaynağı oluşturuyor. Küresel giyim pazarının 2020 yılında dünya genelinde yaklaşık 1.8 trilyon dolara ulaşacağı öngörülüyor. 

EN BÜYÜK GİYİM PAZARLARINA SAHİP DÖRT DÜNYA BÖLGESİ

Giyim ve ayakkabı talebi; dünya genelinde artarken, Asya Pasifik bölgesi yüzde 4 büyüme oranı ile başı çekiyor. Asya Pasifik’in 2020 yıl sonunda küresel giyim talebinde yüzde 38’lik bir paya sahip olacağı tahmin ediliyor. En büyük giyim pazarlarına sahip dört dünya bölgesi sırayla Avrupa Birliği’nin 27 üye ülkesi, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya ve Çin olarak karşımıza çıkıyor. Giyim ve ayakkabı pazarı için dört ana ürün kategorisi olarak; kadın giyim, erkek giyim, spor giyim ve çocuk giyim sıralanıyor. Klasik bir gündelik gardırobun temel malzemesi olan denim, her tür giyim ürününde giderek daha popüler hale geliyor. Dünya hazır giyim ithalatı pazarı, ithalat talebinin hızla büyüyen bir orta sınıfa sahip gelişmekte olan ekonomilerin canlanmasıyla daha da çeşitleniyor. Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) yayınladığı ‘Dünya Ticaret İstatistiği 2020 Raporu’ verilerine göre, tüketicilerin satın alma gücünden ve nüfusun büyüklüğünden etkilenen Avrupa Birliği (EU27), ABD ve Japonya 2019’da dünyanın en büyük üç giyim ithalatçısı olmaya devam ediyor. 

TİCARET SAVAŞLARI SEKTÖRÜ ETKİLİYOR

Dünya  ithalatının en büyük pazarı 219 milyar dolar ve yüzde 44 pazar payı ile Avrupa Birliği… Onu, 104 milyar dolar ve yüzde 21 pazar payı ile ABD takip ediyor. Türkiye; Çin, Avrupa Birliği, Bangladeş, Vietnam ve Hindistan’dan sonra dünyanın en büyük 6’ncı tedarikçisi konumunda. Küreselde hazır giyim ve tekstil ticaretinin hacmi 2019 yılında azalmış gözüküyor.  Bunun asıl nedenleri ise küresel talep ve ülkeler arası ticaret savaşları olarak dikkat çekiyor. Dünya hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı 2019 yılında yüzde 1 artışla 497 milyar dolara yükseldi. 

CUMHURİYET'İN EKONOMİK TEMELİ

Türkiye’de sektörün bugün, ülke kalkınmasındaki yeri doldurulamayacak bir büyüklüğe ulaşmış durumda… Bu, gelişimin temeli ise yıllar öncesine dayanıyor. 1980 sonrası gerçek atılımını yapan hazır giyim ve tekstil sektörü, Cumhuriyet'in ilk yıllarına damgasını vuran ekonomik unsurdu. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e 8 pamuk ipliği, dört yün iplik fabrikası devredilmişti. Osmanlı’nın ilk tekstil tesisi Feshane-i Amire adıyla 1839’da Haliç’te kuruldu. Türk hazır giyim ve tekstil sektörünün yapı taşı ise 1933’te atıldı. Temeli 1935 yılında atılan Sümerbank Nazili Basma Fabrikası, 1937 yılında açıldı. Burası aynı zamanda Cumhuriyet’in ilk fabrikasıydı. 

DÜNYA HAZIR GİYİMİNDE DEĞİŞİM 

Modanın doğuşuna paralel olarak Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’da yoğunlaşan tekstil ve konfeksiyon üretimi, 1970’li yıllarla birlikte Asya ülkelerinin yükselişiyle yeni bir aşamaya geçti. Batı ülkelerinde, artan refah üretim maliyetlerine yansıyınca üretim merkezlerinin de ekseni Asya’ya kaydı. Bu dönemde Hong Kong, Güney Kore ve ekseni yeni üretim merkezleri olarak ortaya çıktı. Bundan en fazla yararlanan ülkelerden biri de Türkiye oldu. 1980’li yılların başında hazırgiyim ve konfeksiyon ihracatı 106 milyon dolardı. Sektör bugün; Türkiye’ye yıllık 17.7 milyar dolar döviz kazandırıyor. 1,5 milyon kişiye doğrudan istihdam sağlıyor. Türkiye’nin dış ticaret açığının kapanmasına her yıl 15-16 milyar dolar pozitif katkı sunuyor. Hazır giyim alanında Türkiye’nin en önemli rakipleri, özellikle düşük ihraç fiyatlarına sahip Uzak Doğu ülkeleri... 2005 yılında tekstil ve hazır giyim ticaretindeki kotaların kalkmasıyla dünyanın en büyük hazır giyim üreticisi ve ihracatçısı olan Çin, dünya tekstil ve hazır giyim pazarındaki liderliğini güçlendirmişken yeni dönemde hem ticaret savaşları hem de pandemi koşulları ile birlikte dünya tedarik zinciri daha dengeli bir duruma kavuşuyor, bundan da en fazla yararlanan ülkelerden biri de Türkiye oluyor. 

GSMH’NİN YÜZDE 6,2’SİNİ OLUŞTURUYOR

Türkiye’nin en önemli sanayi kollarından biri olan hazır giyim ve konfeksiyon tekstil ile birlikte; ülkemizin GSMH’nin yüzde 6,2’sini; imalat üretiminin yüzde 13,9’unu; imalat istihdamının yüzde 25,4’ünü ve Türkiye’nin genel ihracatının ise yüzde 9,8’ini oluşturuyor. Almanya, uzun yıllardır Türkiye’nin en önemli hazır giyim pazarı durumunda yer alıyor. Türkiye 2019 yılında bir önceki yıla göre yüzde 0,4 artışla 17.7 milyar dolar değerinde hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı gerçekleştirerek 554 milyar dolar değerindeki dünya hazır giyim ve konfeksiyon pazarında yüzde 3,2’lik paya sahip oldu. Orta vadede 33 milyar dolarlık ihracat hedefleyen sektör; bu hedefe moda, marka ve tasarım odaklı ürünlerle katma değerli ihracatın artırılması yoluyla ulaşmayı hedefliyor. Öte yandan, Türk hazır giyim sektörünü mercek altına almak için 3 ana başlık bize yardımcı olacak. Bunlar; üreticiler ve ihracatçılar; perakendeciler ve markalar son olarak da tasarımcılar… 

ÜRETİCİLER VE İHRACATÇILAR 

Hazır giyim sektörünün bir ihracat sektörü olmasında önemli etkenlerden biri de 1963 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) Ankara Anlaşması ile ortaklık ilişkisi kurulması ve daha sonra imzalanan Katma Protokol ile Türk sanayi üreticilerin AET’ye gümrük vergisiz giriş olanağı verilmesi… Tekstil ve hazır giyim sektörü, 1980 yılında uygulamaya konulan ihracata yönelik kalkınma politikası ile hızla büyümeye başladı. Bu tarihten itibaren sektöre yapılan yatırımlar da arttı. 2015 yılında gerçekleşen 500 milyar dolar değerindeki dünya hazır giyim ve konfeksiyon ihracatından sonra 2019 yılında 2015 yılına göre yüzde 10,8’lik artışla 554 milyar dolarlık ihracata imza atıldı. Böylece, dünya hazır giyim ihracatı en yüksek seviyesinde gerçekleşti. 2015 yılında 16.7 milyar dolar seviyesinde gerçekleşen Türkiye hazır giyim ve konfeksiyon ihracatı ise 2019 yılında 2015 yılına göre yüzde 4,9’luk artışla 17.7 milyar dolar oldu.  Bu yılın temmuz ayında 1.8 milyar dolar çıtasını aşarak kendi rekorunu kıran hazır giyim, ağustos ayında 1 milyar 546 milyon dolarla, en fazla ihracat gerçekleştiren sektör oldu. Yaklaşık 15 bin ihracatçı firma sayısı ile Türkiye; AB’nin Çin ve Bangladeş’ten sonra 3’üncü büyük, birçok ürün grubunda öncü üretici, çorapta Çin’den sonra dünyanın 2’nci büyük ve Çin ve Bangladeş’ten sonra dokuma ürünlerde dünyanın 3’üncü büyük tedarikçisi konumunda. Ülkemiz aynı zamanda; örme ürünlerde dünyanın 3’üncü büyük tedarikçisi ve denimde lider ihracatçısı… 

PERAKENDECİLER VE MARKALAR

1924 yılından bu yana sektörde faaliyet gösteren Hatemoğlu, 1934 yılında Vitali Hakko tarafından kurulan ve bugünkü Vakko’nun temeli olan Şen Şapka, 1938’de kumaş alanında ticari hayatına başlayan ve hazır giyime dönüşen Kiğılı, Türk hazır giyim sektörünün gelişmiş köklerinin yaşayan kanıtları… Bugün; Lc Wakiki, DeFacto, Koton ve daha birçok hazır giyim markası ile büyüyen hazır giyim perakendecileri, gözlerine yurt dışına çeviriyor. Tasarım, moda ve markanın etkisiyle ihracat birim fiyatı katlanarak artabiliyor. Bir hazır giyim ürünün ortalama 18-20 dolar/kg olan birim fiyatı marka etkisiyle 3 katına özel tasarım olması durumunda 5 katına çıkabiliyor. bu da tasarım, moda ve markanın çarpan etkisiyle ihracatın geometrik artışını sağlıyor. İHKİB, hazır giyim sektörünün moda sektörüne evrilmesiyle 17.7 milyar dolarlık ihracatın birkaç katına yükselebileceğini öngörüyor. Hazır giyimde ihracat birim fiyatımız ortalama 18-20 dolar/kg iken, markalı ihracatta ortalama 40 dolar/kg, tasarım ürünlerinde ise 60 dolar/kg oluyor. Hazır giyimde ortalama birim fiyatı 30 dolara, markalı ihracatın yüzde 10 olan payını yüzde 25’e  ve yüksek tasarımlı ürün ihracatını yüzde 5’düzeyine çıkarmayı hedefleyen İHKİB, böylece 33 milyar dolarlık ihracat seviyesine ulaşmayı hedefliyor. 

TASARIMCILAR 

Moda kavramı 1960’lı yıllarda Paris’te doğdu. Türkiye de kendi modacılarını yetiştirmek ve bu alanda dünyada tanınan bir ülke olmak için birçok adım attı. İstanbul, yapılan çalışmalarla artık New York, Milano ve Paris gibi moda şehirleriyle beraber anılmaya başlandı. Bu fırsatı ilk kez veren Genç Moda Tasarımcıları Yarışması oldu. 2009’da adı KOZA-Genç Moda Tasarımcıları Yarışması olarak değişen organizasyon, birçok ünlü modacının keşfine öncülük eden bir podyuma dönüştü. Yine İHKİB tarafından gerçekleştirilen yarışma sayesinde aralarında Bahar Korçan, Arzu Kaprol, Hakan Yıldırım, Ümit Ünal, Hatice Gökçe, Bora Aksu, Zeynep Erdoğan, Özlem Kaya ve Özgür Mansur gibi önemli isimler, Türk moda endüstrisine kazandırıldı. Sektörün bugüne kadar gösterdiği performansın ivmelenmesi; Türkiye’nin moda yaratan ve marka üreten ülke olarak uluslararası alanda konumlandırılmasından geçtiği için bu gibi etkinlikler önem kazanıyor. Bu sene 15’inci sezonu gerçekleştirilecek olan Mercedes-Benz Fashion Week Istanbul da  (MBFWI) bu açıdan dünya moda endüstrisinin ve önde gelen tasarımcıların gözlerinin bir kez daha İstanbul’a ve Türkiye’ye dönmesini sağlayacak.