Onu görmek herkese nasip olmuyor. O sadece Hawaii’de, özellikle Maunalua ve Kane’ohe körfezlerinin sığ kumluklarında yaşıyor. Ama Hawaii adalarına gitseniz de, yaşadığı sahillerde dizlerinize kadar suyun içinde beklesiniz de, onu bulacağınızın garantisi yok! Onun adı ‘Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı’. Berrak ve sığ sularda yaşamak demek, kabuk veya zehir gibi savunma mekanizmalarından yoksun, küçük boyutlarda bir yumuşakça için ‘kolay av’ olmak demek. Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı üstün kamuflaj yeteneği sayesinde hayatta kalır. Onu benzersiz kılan, bilim insanlarıın odağı haline getiren de bu yeteneğidir.

KAMUFLAJ STRATEJİLERİ DEĞİŞİYOR

Mürekkep balığının gündüz ve kullandığı kamuflaj stratejileri farklıdır. Günü kendini kuma gömerek geçirir. Kumdan çıkıp yüzmek zorunda kalırsa zemine çok yakın yüzer, hatta fark edilmemek için sırtında bir miktar kum taşır. Gece saatleri önemlidir çünkü mürekkep balığı gece avlanır; yani hareket etmek zorundadır. Sığ ve berrak sularda yüzen canlıların ay ve yıldızların ışığında fark edilmesi kolaydır. Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı evrim süreci içinde bu probleme bir çözüm bulmuştur. Mürekkep balığı ‘ışıldama’ özelliğine sahip olacak şekilde evrimleşmiştir. Mürekkep balığı vücudunun altından ay ışığına benzeyen bir ışık yayar. Bu sayede suyun içinde alttan bakıldığında fark edilmez. Ay ışığıyla aydınlanan suya ‘karışır’ adeta.

VIBRIO FISCHERI BAKTERİSİ

Mürekkep balığının alt kısmındaki ışıma kumu aydınlattığı için canlının kumda bıraktığı gölgeyi de siler. Sadece alttan bakan avcının değil, mürekkep balığının üstünde kalan avcının da potansiyel avı fark etmesi zorlaşır. Mürekkep balığının sığ ve berrak sularda hayatta kalma şansı artar. Işığın özelliklerinden de bahsedelim. Mürekkep balığının vücudunun altından yaydığı ışık suyu aydınlatan ışık ile aynı dalga boyutundadır. Mürekkep balığı kendi ışığını gökteki ayın ve yıldızların ışığına göre ayarlar. Mürekkep balığı benzersiz kamuflaj yeteneğini özel bir bakteri türü ile kurduğu simbiyotik ilişkiye borçludur. Bahsettiğimiz ışığı, organizmanın karnında yaşayan karnında yaşayan ‘Vibrio Fischeri’ türündeki bakteri üretir. Mürekkep balığı içinde bu bakteri olmadan doğar ve yaşamının ilk saatlerinde ışık üretemez. Birkaç saat içinde deniz suyundan yeterli miktarda bakteriyi içine çeker ve hayatını kurtaracak kamuflaj özelliğini edinir. Mürekkep balığının içine giren bakteri hızlıca organizmanın ışık organlarına yerleşir ve çoğalır.

HAWAII KISA KUYRUKLU MÜREKKEP BALIĞI GELECEĞİMİZİ AYDINLATACAK

Biyomimikri perspektifinden baktığımızda, insanın Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığından öğrenebileceği birden fazla ders var. Bu özel canlı türü daha verimli ışık üretmenin yanı sıra simbiyotik ilişkiler konusunda da insana yol gösterebilir. Dünyadaki problemler öylesine fazla ve büyük ki tek bir insanın, mesleğin, şirketin hatta ülkenin çözümlerin tümünü bulması mümkün değil. Dolayısıyla ‘nasıl daha verimli ve sürekli iş birliği ilişkileri kurabiliriz?’ sorusu biyomimikri dünyasında sıkça sorduğumuz ve üzerinde çalıştığımız sorular arasında. Hawaii kısa kuyruklu mürekkep balığı geleceğimizi ‘aydınlatacak’. Yeter ki diğer doğadan öğrenme tevazusunu gösterelim ve bu canlı türünün soyunu tüketmeyelim.